Đại dương Trái Đất: Lục địa chìm sâu, nguồn năng lượng mới cho hoạt động núi lửa

Vào ngày 12 tháng 11 năm 2025, một nhóm nghiên cứu quốc tế, dẫn đầu bởi các nhà khoa học từ Đại học Southampton, đã công bố những dữ liệu đột phá, làm thay đổi hoàn toàn nhận thức của chúng ta về động lực học bên trong của Trái Đất. Công trình nghiên cứu mới này, được đăng tải trên các tạp chí uy tín Nature Geoscience và ScienceDaily, đã hé lộ một quá trình hiếm gặp và diễn ra cực kỳ chậm chạp: các mảnh vụn của lục địa đang bị “xé toạc” từ phía dưới và cuốn vào lớp phủ đại dương, từ đó cung cấp vật chất cho các núi lửa sâu dưới đáy biển.

Hiện tượng địa chất độc đáo này được các nhà nghiên cứu đặt tên là “sóng lớp phủ” (*mantle waves*). Nó xảy ra ở độ sâu đáng kinh ngạc, khoảng 150 đến 200 kilômét bên dưới bề mặt. Những đợt sóng này di chuyển chậm rãi dọc theo nền móng của các lục địa, tách rời và vận chuyển các phần rễ cổ xưa của chúng đi xa hơn 1000 kilômét. Chính cơ chế vận chuyển vật chất này đã giải thích cho sự hiện diện bí ẩn của các nguyên tố hóa học “lục địa” trong thành phần dung nham của các núi lửa đại dương, vốn nằm cách xa ranh giới của các mảng kiến tạo.

Trước đây, nguồn gốc của những nguyên tố giàu khoáng chất này được coi là một bí ẩn địa hóa học không thể giải quyết. Giờ đây, bức màn đã được vén lên: các dòng chảy sâu trong lớp phủ đang mang những mảnh vỡ lục địa cổ đại này đi xuyên qua bên dưới các mảng đại dương. Quá trình này tạo ra những kênh dẫn ẩn, nơi magma mới được hình thành. Mặc dù quá trình này diễn ra với tốc độ cực kỳ chậm, chỉ vài xentimét mỗi năm, nhưng nó lại là yếu tố then chốt định hình sự tiến hóa lâu dài của lòng hành tinh chúng ta.

Sự liên kết sâu sắc giữa lục địa và đại dương này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu cấu trúc địa chất toàn cầu. Các nhà khoa học đưa ra giả thuyết rằng những quy trình tương tự đang diễn ra dưới khu vực Nam Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương. Đặc biệt, các “sóng lớp phủ” có thể liên quan đến sự hình thành của các đảo núi lửa nổi tiếng, bao gồm Tristan da Cunha, Kerguelen và Hawaii. Tại những địa điểm này, các dấu hiệu hóa học trong dung nham rõ ràng cho thấy nguồn gốc từ các vết tích lục địa cổ xưa.

Giáo sư Simon Catlin từ Đại học Southampton, người đứng đầu công trình nghiên cứu, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của phát hiện này:

“Đây là lần đầu tiên chúng ta quan sát được cách các lục địa tiếp tục ảnh hưởng đến địa hóa học của Trái Đất, ngay cả sau khi chúng đã bị phân tách và chìm xuống. Hành tinh này vẫn ghi nhớ hình dạng của mình.”

Khám phá này không chỉ giải quyết được một câu đố địa hóa học kéo dài hàng thập kỷ mà còn mang ý nghĩa biểu tượng, kết nối lục địa và đại dương thành một hơi thở chung của hành tinh. Giờ đây, chúng ta hiểu rõ rằng Trái Đất không bị chia cắt thành “đất liền” và “nước” một cách tuyệt đối; thay vào đó, nó liên tục chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác. Các lục địa, giống như một hơi thở, chìm xuống rồi lại tái sinh dưới hình thức núi lửa, trả lại năng lượng của các siêu lục địa cổ đại cho thế giới.