Các nhà nghiên cứu vừa công bố những bằng chứng mới quan trọng, làm sáng tỏ chu kỳ “ngạt thở và hồi sinh” mà vùng nước sâu ở Nam Cực đã từng trải qua trong lịch sử địa chất. Phát hiện này cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự nhạy cảm của hệ thống đại dương toàn cầu trước những thay đổi khí hậu khắc nghiệt, đặc biệt là sự tan chảy của các khối băng khổng lồ.
Cụ thể, một nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí *Nature Communications* vào năm 2025 đã chỉ ra rằng, trong một kỷ băng hà xen kẽ cổ đại, khoảng 426.000 năm trước, các tầng nước đáy đại dương Nam Cực đã phải chịu đựng những sự kiện thiếu oxy hóa trên quy mô lớn. Sự kiện này đánh dấu một giai đoạn gián đoạn nghiêm trọng đối với quá trình lưu thông và trao đổi khí tự nhiên của đại dương sâu.
Để xác định chính xác điều này, các nhà khoa học đã tiến hành phân tích hàm lượng uranium tự sinh (aU) trong các lõi trầm tích sâu được thu thập từ khu vực IODP U1540 ở phía Nam Thái Bình Dương. Kết quả phân tích đã ghi nhận mức độ aU tăng cao bất thường. Sự gia tăng này đóng vai trò như một dấu vết hóa học trực tiếp, khẳng định sự suy giảm đáng kể nồng độ oxy hòa tan trong nước biển sâu tại thời điểm đó.
Điều đáng chú ý là những giai đoạn thiếu oxy hóa này xảy ra đồng thời với các điều kiện khí hậu ấm áp. Nhiệt độ của nước đáy đại dương khi đó ước tính cao hơn khoảng 1 °C so với mức hiện tại, và mực nước biển toàn cầu cũng cao hơn 13 mét so với ngày nay. Sự trùng hợp này không phải là ngẫu nhiên, mà là bằng chứng về một hệ thống khí hậu liên kết chặt chẽ, nơi sự thay đổi ở một cực có thể gây ra phản ứng dây chuyền trên toàn cầu.
Các nhà nghiên cứu kết luận rằng sự tan rã của Tấm băng Tây Nam Cực (West Antarctic Ice Sheet) trong giai đoạn ấm áp cổ xưa đó chính là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng thiếu oxy. Việc băng tan đã tạo ra một lượng lớn nước ngọt đổ vào đại dương, làm thay đổi cấu trúc và sự lưu thông của các dòng hải lưu. Chính sự tái cấu trúc này đã dẫn đến tình trạng cạn kiệt oxy ở các tầng nước sâu, nơi vốn dĩ cần được cung cấp oxy thông qua sự lưu thông nhiệt muối.
Quá trình này minh họa rõ ràng mức độ dễ bị tổn thương của lục địa băng Nam Cực trước sự ấm lên toàn cầu. Các nhà khoa học cảnh báo rằng những sự kiện tương tự hoàn toàn có thể tái diễn trong tương lai, đặc biệt trong bối cảnh nhiệt độ đang tăng nhanh và băng tan đang tăng tốc như hiện nay. Nếu điều này xảy ra, nó sẽ làm thay đổi “nhịp thở” của đại dương và chu kỳ khí hậu trong hàng thiên niên kỷ sắp tới. Như các tác giả nghiên cứu đã nhấn mạnh: “Đáy đại dương ghi nhớ tất cả mọi thứ. Và khi băng rút đi, nước bắt đầu lên tiếng.”