Sự Phục Hồi Bất Ngờ Của Hệ Thực Vật Tại Lòng Hồ Kakhovka Giữa Những Rủi Ro Sinh Thái

Thảm họa vỡ đập thủy điện Kakhovka vào ngày 6 tháng 6 năm 2023 đã gây ra việc xả thải khoảng 18 tỷ mét khối nước. Sự kiện này, được Nhóm Công tác UWEC đánh giá là thảm họa sinh thái lớn nhất châu Âu kể từ sau Chernobyl, ban đầu dấy lên lo ngại sâu sắc về nguy cơ hình thành một “quả bom hẹn giờ độc hại” do kim loại nặng lan truyền xuống hạ lưu sông Dnipro. Hậu quả lan rộng, ảnh hưởng đến hơn 40 khu vực thuộc hệ thống quỹ bảo tồn thiên nhiên.

Tuy nhiên, tính đến năm 2025, hình ảnh chụp từ trên không đã hé lộ một sự phục hồi sinh thái đáng kể. Những bãi bùn rộng lớn trước đây giờ đây đã biến đổi thành một cảnh quan gợi nhớ đến vùng đồng bằng ngập lũ. Nhà sinh thái học Vadym Manyuk mô tả hiện tượng này là độc nhất vô nhị trên Trái Đất, nhấn mạnh sự trở lại nhanh chóng của thiên nhiên về trạng thái tồn tại trước khi hồ chứa được xây dựng vào những năm 1950. Sự phát triển thực vật mạnh mẽ trên lòng hồ khô cạn được lý giải bởi sự nảy mầm đồng loạt của các hạt giống cây tiên phong, vốn đã lắng đọng dưới đáy ngay sau khi nước rút.

Ước tính có tới 40 tỷ hạt giống cây gỗ đã nảy mầm, mở ra tiềm năng hình thành khu rừng ngập nước lớn nhất vùng thảo nguyên Ukraine với diện tích vượt quá 1.000 km vuông. Lần đầu tiên sau 70 năm, các mảnh ghép của quần thể tự nhiên lịch sử “Velykyi Luh” (Đồng cỏ Lớn), bao gồm rừng ngập nước, đầm lầy và đồng cỏ, đang dần được tái lập. Trên đáy hồ lộ thiên, sự xuất hiện của cây liễu và dương đã được ghi nhận; chỉ một năm sau, một số cây đã đạt chiều cao 2–3 mét. Song hành với sự hồi sinh của thực vật là sự trở lại của động vật: cá tầm, vốn vắng bóng khỏi khu vực này hơn 70 năm, lại xuất hiện trong vùng nước nông sông Dnipro, trong khi lợn rừng, nai và thỏ đang tiến vào các khu vực thảo nguyên.

Mặc dù có những tín hiệu tích cực, những lo ngại nghiêm trọng vẫn còn tồn tại liên quan đến tác động lâu dài lên chuỗi thức ăn, do trầm tích tích tụ dưới đáy hồ chứa nồng độ kim loại nặng cao. Tại một số khu vực, mức chì được ghi nhận cao hơn 6,45 lần và cadmium cao hơn 4,28 lần so với mức tiêu chuẩn. Nhà sinh thái học Pavlo Oleynik lưu ý rằng cây liễu đóng vai trò là cây hấp thụ sinh học, hút các nguyên tố độc hại, qua đó hỗ trợ quá trình làm sạch đất tự nhiên.

Song song với các diễn biến sinh thái, tình hình nhân đạo tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi hư hỏng cơ sở hạ tầng vẫn còn căng thẳng. Việc cung cấp nước sinh hoạt tại các vùng như Pokrov bị gián đoạn nghiêm trọng, mặc dù Phó Chánh Văn phòng Tổng thống Oleksiy Kuleba đã thông báo về việc dần khôi phục hệ thống cấp nước tập trung từ ngày 2 tháng 7 năm 2023. Các hệ thống cấp nước hiện tại ở những tỉnh bị ảnh hưởng, bao gồm cả Kherson, đang chịu tổn thất tới 60% lượng nước do hư hỏng. Trong bối cảnh các cuộc thảo luận về tương lai của khu vực hồ chứa cũ đang diễn ra – từ việc tái thiết đập thủy điện (có thể mất tối thiểu năm năm và tiêu tốn hơn một tỷ euro) cho đến việc ủng hộ sự phục hồi tự nhiên của vùng đồng bằng ngập lũ – các nhà sinh thái học, bao gồm Yevhen Simonov, kiên quyết yêu cầu ưu tiên bảo tồn hệ sinh thái vừa được tái sinh này.