Phân Tích DNA Mới Tiết Lộ Vai Trò Của Salmonella và Borrelia Trong Thảm Họa Quân Đội Napoleon Tại Nga 1812

Những phân tích di truyền gần đây được thực hiện trên hài cốt từ chiến dịch Nga năm 1812 của Hoàng đế Napoleon đã cung cấp bằng chứng mới về các mầm bệnh đa dạng, được cho là đã đóng vai trò then chốt trong sự tan rã của đội quân hùng mạnh này. Nghiên cứu này, công bố trên tạp chí Current Biology ngày 24 tháng 10 năm 2025, đã mở ra một góc nhìn mới về những thách thức vô hình đã tàn phá binh lính Pháp trong cuộc rút lui đầy bi thảm.

Nhóm nghiên cứu, do Nicolás Rascovan thuộc Viện Pasteur dẫn dắt, đã tiến hành giải trình tự DNA cổ đại từ răng của 13 binh sĩ được khai quật từ một hố chôn tập thể tại Vilnius, Lithuania, một địa điểm nằm dọc theo tuyến đường rút lui gian khổ của quân đội Pháp. Kết quả phân tích đã xác định được dấu vết của hai loại vi khuẩn trước đây ít được chú ý hơn: vi khuẩn *Salmonella enterica*, tác nhân gây bệnh sốt phó thương hàn, và *Borrelia recurrentis*, vi khuẩn gây bệnh sốt tái phát do chấy rận truyền.

Điều đáng chú ý là, phân tích này đã không tìm thấy bằng chứng về *Rickettsia prowazekii*, tác nhân gây bệnh sốt phát ban (typhus) vốn được coi là thủ phạm chính trong nhiều tài liệu lịch sử trước đây. Sự hiện diện đồng thời của sốt phó thương hàn và sốt tái phát, dù là hai bệnh khác nhau, có khả năng đã tạo ra một gánh nặng kép lên sức khỏe của binh lính, những người vốn đã suy kiệt vì cái lạnh cắt da, nạn đói và điều kiện vệ sinh tồi tệ. Các nhà khoa học từ Viện Pasteur và Đại học Aix-Marseille phát hiện rằng điều kiện sống thiếu thốn, bao gồm việc binh lính phải mặc quần áo nhiễm chấy rận trong nhiều tuần và sử dụng nguồn nước ô nhiễm, đã tạo điều kiện lý tưởng cho các bệnh truyền nhiễm lan rộng nhanh chóng trong hàng ngũ.

Trong khi các tài liệu lịch sử thường tập trung vào sự tàn khốc của mùa đông Nga, nghiên cứu này cung cấp bằng chứng di truyền trực tiếp cho thấy những kẻ thù vô hình bên trong đã âm thầm làm suy yếu sức mạnh chiến đấu của đội quân này ngay cả trước khi tuyết rơi dày đặc. Một nghiên cứu trước đây đã từng xác định được tác nhân gây bệnh sốt phát ban và *Bartonella quintana* (gây bệnh sốt chiến hào), cho thấy sự phức tạp của dịch bệnh. Tuy nhiên, việc phát hiện *Salmonella enterica* và *Borrelia recurrentis* lần đầu tiên bằng phương pháp di truyền học cho thấy sự suy giảm của Đại Quân đoàn (Grande Armée) là kết quả của một cơn bão hoàn hảo giữa các yếu tố môi trường khắc nghiệt và sự tấn công của nhiều mầm bệnh.

Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng trong bốn mẫu răng, họ tìm thấy dấu vết của *S. enterica* Paratyphi C, và trong hai mẫu có *B. recurrentis*. Những phát hiện này củng cố thêm lý thuyết rằng các bệnh truyền nhiễm là một nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của chiến dịch năm 1812, một sự kiện đã giáng một đòn chí mạng vào chiến lược của Hoàng đế Napoleon và mở đường cho quân đội Nga giành lại quyền kiểm soát Moscow. Trong bối cảnh lịch sử rộng lớn hơn, các dịch bệnh trong chiến tranh từ lâu đã làm suy yếu sức mạnh chiến đấu của các đội quân và gây ra sự hỗn loạn cho cả dân thường, như đã thấy trong các cuộc xung đột trước đây, nơi bệnh tật thường là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hơn cả thương vong chiến đấu.