Cá pirarucu (Arapaima gigas), một trong những loài cá nước ngọt lớn nhất thế giới, từng đứng trước bờ vực tuyệt chủng do nạn đánh bắt quá mức. Tuy nhiên, nhờ các sáng kiến quản lý bền vững, quần thể loài cá biểu tượng của Amazon này đã có sự phục hồi đáng kinh ngạc, mang lại lợi ích kinh tế cho các cộng đồng dân cư ven sông.
Sau nhiều thập kỷ suy giảm nghiêm trọng, các khu vực được giám sát đã chứng kiến sự gia tăng ấn tượng 620% về số lượng cá pirarucu, với mức tăng trưởng trung bình hàng năm là 19% từ năm 2012 đến 2016. Đến năm 2022, kích thước trung bình của cá pirarucu trong các khu vực được quản lý đã đạt 1,80 mét, tăng đáng kể so với 1,27 mét vào năm 1998. Sự phục hồi này đã thúc đẩy doanh thu cho các cộng đồng ngư dân, vượt quá 4,3 triệu R$ vào năm 2022 và dự kiến tăng khoảng 15% trong mùa đánh bắt năm 2023. Da cá pirarucu, với kết cấu độc đáo và độ bền cao, đã trở thành một nguyên liệu quý giá trong ngành thời trang cao cấp, được sử dụng để chế tạo túi xách và phụ kiện sang trọng, với giá lên tới hàng nghìn R$. Các thương hiệu uy tín như Osklen và Piper & Skye đã tích cực lăng xê các sản phẩm làm từ da pirarucu, nhấn mạnh lợi ích về tính bền vững và trách nhiệm xã hội-môi trường.
Tuy nhiên, một thực tế đáng quan ngại là phần lớn doanh thu từ việc kinh doanh loại vật liệu cao cấp này không đến được tay những người ngư dân trực tiếp đánh bắt cá. Pedro Canízio, phó chủ tịch Liên đoàn Quản lý Pirarucu Mamirauá (Femapam), đã chỉ ra sự chênh lệch lớn giữa giá bán sản phẩm xa xỉ và mức thù lao mà ngư dân nhận được. Trong khi các sản phẩm thời trang có thể lên tới hàng nghìn R$, ngư dân chỉ nhận được trung bình 6,68 R$ mỗi kg, so với mức 4,50 R$/kg tại thị trường địa phương.
Để củng cố hơn nữa công tác quản lý bền vững cá pirarucu và bảo tồn hệ sinh thái vùng ngập lũ, tháng 2 năm 2025, Viện Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên Brazil (Ibama) đã khởi động Chương trình Arapaima. Song song đó, vào tháng 4 năm 2025, Quỹ Amazon Bền vững (FAS), phối hợp với Viện Mamirauá, đã tổ chức một hội thảo nhằm thúc đẩy quản lý bền vững cá pirarucu tại Khu Bảo tồn Phát triển Bền vững Mamirauá, mang lại lợi ích cho 81 nhà quản lý từ ba cộng đồng. Những nỗ lực này không chỉ nhằm mục đích cải thiện công tác quản lý cá pirarucu mà còn tăng thu nhập cho cộng đồng và đảm bảo sự bền vững lâu dài cho loài cá này.
Tuy nhiên, các thách thức vẫn còn tồn tại, bao gồm việc cần thiết phải tăng cường tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và triển khai các chính sách công nhằm đảm bảo sự phân phối lợi ích kinh tế công bằng hơn từ hoạt động quản lý bền vững cá pirarucu. Một nghiên cứu cho thấy, các hoạt động đánh bắt cá ở Amazon đang có dấu hiệu bị khai thác quá mức, đe dọa sự bền vững của hệ sinh thái và khả năng cung cấp thực phẩm cho con người. Các nhà khoa học đã tính toán trọng lượng của mỗi loài cá so với tổng trọng lượng đánh bắt tại một thời điểm và địa điểm cụ thể, một chỉ số được gọi là độ đồng đều. Ở những khu vực có mật độ dân số cao và ngành thủy sản phát triển hơn như Manaus, ngư dân Brazil báo cáo số lượng loài cá nhỏ và phổ biến hơn, điều này có nghĩa là độ đồng đều của cá thấp hơn.