Hành Vi Lăn Lộn Theo Mùi (Scent Rolling): Vì Sao Chó Lại Say Mê Những Mùi Hương Kinh Khủng?

Hành vi "scent rolling" (lăn lộn theo mùi), được định nghĩa trong ngành nghiên cứu chó học (kinology), là xu hướng phổ biến ở chó nhà khi chúng tìm thấy và lăn lộn một cách thích thú trên những thứ có mùi cực kỳ khó chịu đối với khứu giác con người—như phân, xác cá thối rữa, hoặc thịt ôi thiu. Đây là một hành động dường như vô lý nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc. Hơn nữa, hành vi này không chỉ giới hạn ở chó nhà; các thành viên khác trong họ Chó (Canidae) như cáo và chó sói đồng cỏ (coyote) cũng thường xuyên thể hiện những hành động tương tự. Sự phổ biến rộng rãi này cho thấy "scent rolling" là một đặc điểm mang tính tiến hóa quan trọng đối với toàn bộ nhóm động vật ăn thịt này.

Về bản chất, đây là một phản xạ đã ăn sâu vào tiềm thức, bắt nguồn từ các chiến lược sinh tồn của tổ tiên hoang dã thuộc họ Chó. Các chuyên gia về hành vi động vật tin rằng những loài chó hoang dã đã sử dụng mùi mạnh để che giấu mùi cơ thể đặc trưng của chúng. Việc ngụy trang mùi hương này là một chiến thuật săn mồi hiệu quả, cho phép chúng tiếp cận con mồi tiềm năng một cách lén lút và bất ngờ. Cụ thể, bằng cách lăn mình trong phân, bùn lầy, hoặc xác thối, những loài chó hoang dã đã cố gắng áp đảo mùi tự nhiên của mình bằng một mùi lạ, khiến con mồi khó lòng phát hiện ra sự hiện diện của kẻ săn mồi thông qua khứu giác nhạy bén của chúng.

Mặc dù giả thuyết về việc che giấu mùi để săn mồi đã được chấp nhận rộng rãi trong nhiều thập kỷ, một số nhà nghiên cứu hiện đại lại cho rằng cách giải thích này có thể chưa hoàn toàn đầy đủ hoặc chỉ là một phần của bức tranh tổng thể. Hành vi này có thể đã phát triển để phục vụ nhiều chức năng khác nhau trong môi trường xã hội và sinh thái của chúng. Do đó, bên cạnh mục đích ngụy trang, còn tồn tại nhiều giả định khác đang được xem xét để giải thích cho sự say mê kỳ lạ này của loài chó.

Một giả thuyết đáng chú ý khác là việc lăn lộn trong mùi lạ có thể đóng vai trò như một phương tiện giao tiếp phức tạp bên trong bầy đàn hoặc là cách để thể hiện địa vị xã hội. Khi một con chó mang về một mùi hương mới lạ và mạnh mẽ, nó có thể truyền tải thông tin về môi trường xung quanh, chẳng hạn như vị trí của thức ăn hoặc sự hiện diện của các loài động vật khác. Ví dụ, các quan sát chi tiết đối với chó hoang châu Phi (African wild dogs) đã ghi nhận rằng những con cái khi thực hiện quá trình gia nhập một bầy mới thường xuyên lăn lộn trên khu vực đất đã được đánh dấu mùi bởi những con đực đầu đàn. Hành động này có thể là một dấu hiệu của sự phục tùng hoặc chấp nhận quy tắc của nhóm.

Thêm vào đó, một lý thuyết khác tập trung vào việc sử dụng mùi hương như một lớp ngụy trang chống lại các mối đe dọa. Lý thuyết này được củng cố mạnh mẽ bởi nghiên cứu năm 2016 của nhà sinh thái học Max Allen từ Đại học Wisconsin. Allen đã đề xuất rằng động vật có thể sử dụng mùi của một động vật ăn thịt lớn hơn để tạo ra một lớp bảo vệ. Ông đã ghi nhận trường hợp những con cáo xám (gray foxes) chủ động cọ xát cơ thể vào vết nước tiểu của báo sư tử (puma) nhằm mục đích xua đuổi chó sói đồng cỏ (coyote), vốn là loài lớn hơn cáo và thường xuyên cạnh tranh gay gắt với cáo xám về tài nguyên và lãnh thổ. Việc mang mùi báo sư tử khiến chó sói đồng cỏ phải dè chừng.

Tuy nhiên, đối với chó nhà hiện đại, nguyên nhân của "scent rolling" có thể đã chuyển dịch. Nếu hành vi này từng gắn liền với nhu cầu sinh tồn khẩn cấp, thì ngày nay, nó có thể đơn thuần là nguồn khoái cảm cảm giác mạnh mẽ cho vật nuôi. Mùi hương là một phần không thể thiếu và cơ bản trong cách chúng nhận thức và trải nghiệm thế giới. Khứu giác của loài chó là một hiện tượng sinh học đáng kinh ngạc, vượt xa khả năng của con người. Mũi của chúng được trang bị khoảng 300 triệu thụ thể khứu giác, trong khi con người, để so sánh, chỉ có khoảng 6 triệu thụ thể. Việc lăn lộn trong mùi mạnh có thể mang lại sự kích thích giác quan mãnh liệt và thỏa mãn.

Tóm lại, hành vi "lăn lộn theo mùi" rõ ràng là kết quả của nhiều yếu tố tác động qua lại, từ các mục đích thực dụng như ngụy trang và truyền tín hiệu xã hội, cho đến việc đơn giản là tìm kiếm sự thỏa mãn cảm giác. Đây là một phần bản năng sâu sắc của loài chó. Vì vậy, điều quan trọng là chủ nuôi không nên trừng phạt thú cưng của mình vì biểu hiện tự nhiên và phức tạp này.