Gökbilimciler, Samanyolu'ndan 180 Kat Hızlı Yıldız Oluşturan İlkel Galaksi Y1'i Tespit Etti

Uluslararası bir gökbilimci ekibi, 12 Kasım 2025 tarihinde, olağanüstü yüksek bir yıldız oluşum hızına sahip olan Y1 adlı ilkel bir galaksi belirledi. Y1 galaksisi, Samanyolu'nun sahip olduğu hızın tam 180 katı yoğunlukta yeni yıldızlar üreterek, erken dönem galaksi evrim süreçlerini anlamamız için hayati veriler sunuyor. Bu gözlemler, Atacama Büyük Milimetre/Milimetre Altı Dizisi (ALMA) ve James Webb Uzay Teleskobu (JWST) gibi gelişmiş enstrümanlar kullanılarak gerçekleştirildi.

Y1'den gelen ışığın 13,4 milyar ışık yılı gibi devasa bir mesafeyi kat etmiş olması, bilim insanlarının galaksiyi Büyük Patlama'dan yalnızca 600 milyon yıl sonraki haliyle incelediği anlamına geliyor. Bu keşif, erken evren hakkındaki mevcut teorik modelleri ciddi şekilde zorluyor; çünkü bu modeller, bu denli erken bir aşamada böylesine büyük ve parlak yapıların bu hızda büyümesini öngörmüyordu. Araştırmanın kilit isimleri arasında İsveç Chalmers Teknoloji Üniversitesi'nden baş yazar Tom Bux, Nagoya Üniversitesi'nden ortak yazar Yoichi Tamura ve Laura Sommovigo yer alıyor.

Araştırmacılar, yüksek aktivitenin doğrudan kanıtı olarak uyarılmış hidrojen ve oksijen atomlarından gelen emisyonları kaydettiler. Tom Bux, gözlemlenen ışığın büyük ölçüde yoğun yıldız oluşum sürecini gizleyen aşırı ısınmış kozmik tozdan kaynaklandığı sonucuna vardı. Bu bulgu, erken evrende bu tür “süper sıcak yıldız fabrikalarının” yaygın ancak kısa ömürlü bir olgu olabileceği hipotezini destekliyor. Verileri analiz eden Yoichi Tamura ise, kaydedilen sıcaklığın Y1'in devasa bir yıldız üretim merkezi olduğunu kesin olarak gösterdiğini belirtti.

ALMA tarafından 0,44 milimetre dalga boyunda yapılan ölçümler, galaksideki tozun sıcaklığını yaklaşık 90 Kelvin (yaklaşık -180°C) olarak ortaya koydu. Bu sıcaklık, Dünya standartlarına göre düşük görünse de, aynı kozmik çağdaki karşılaştırılabilir diğer galaksilerin değerlerinin oldukça üzerindedir. Laura Sommovigo, galaksinin yüksek parlaklığının, eski yıldızların çokluğundan değil, sıcak tozun küçük bir hacimde yıldız üretmedeki olağanüstü verimliliğinden kaynaklandığını vurguladı. Bu durum, JWST verilerinde genç galaksilerde gözlemlenen ve eski yıldızlardan henüz oluşmamış olduğu düşünülen toz fazlalığı gizemine bir açıklama getirebilir.

Bu keşfin önemi, evrenin evrimine dair mevcut paradigmaları sarsma potansiyelinde yatmaktadır. Araştırmacılar, sınırlarını zorlayarak çalışan bu tür galaksilerin erken evrende daha sık görüldüğünü öne sürüyorlar. Bu bağlamda, Mayıs 2025'te keşfedilen ve 11,1 milyar yıl önce var olan, Samanyolu'nun kütlesinin on katından fazlasına sahip olan ve yıldızları 300 kat daha hızlı oluşturan J0107a galaksisi de hatırlanıyor. J0107a'nın aksine, merkezine gaz akışının hızlanmasıyla büyümeyi tetiklemesiyle bilinen bu galaksinin aksine, Y1 toz bileşeninin aşırı verimliliğini sergiliyor.

JWST ve ALMA ile elde edilen kolektif veriler, erken kozmik yapıların haritasını çıkarmada yüksek hassasiyetli gözlemlerin kritik önemini bir kez daha gözler önüne seriyor. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayımlanan çalışma, evrenin daha önce tahmin edilenden çok daha dinamik bir yıldız oluşumu döneminden geçtiği çağın kapılarını aralıyor. Bilim insanları, Y1'in iç dinamiklerini ve bu yüksek üretkenliğin ardındaki mekanizmaları ayrıntılı incelemek amacıyla ALMA ile yüksek çözünürlüklü ileri araştırmalar yapmayı planlıyorlar.