Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) zararlı balıkçılık sübvansiyonlarını yasaklayan dönüm noktası niteliğindeki anlaşması, 15 Eylül 2025 itibarıyla yürürlüğe girdi. Brezilya, Kenya, Tonga ve Vietnam'ın onaylarını sunmasıyla 111 üye ülkeye ulaşan bu tarihi adım, aşırı avlanma ve yasadışı balıkçılıkla mücadelede küresel bir işbirliğinin başlangıcını simgeliyor.
"Balık Bir" olarak bilinen anlaşma, aşırı avlanmış stokların sömürülmesini ve yasadışı, bildirimsiz ve kayıtsız (YBK) balıkçılık faaliyetlerini destekleyen devlet sübvansiyonlarını yasaklıyor. Ayrıca, uluslararası sularda yapılan balıkçılık faaliyetlerine verilen sübvansiyonlara da kısıtlamalar getiriyor. Bu anlaşma, okyanus sürdürülebilirliğini desteklemek ve deniz ekosistemlerinin sağlığını korumak amacıyla atılmış önemli bir adımdır.
Anlaşmaya taraf olan ülkeler artık balıkçılık sübvansiyonları hakkında detaylı verileri DTÖ'ye bildirmekle yükümlü olacak. Bu bildirimler, balık stoklarının durumu, yönetim uygulamaları ve avcılık bilgileri hakkında şeffaflığı artıracak. Bu yeni düzenlemeler, küresel balıkçılık sektöründe daha adil bir rekabet ortamı yaratmayı ve sorumlu balıkçılık uygulamalarını teşvik etmeyi hedefliyor.
Tarihsel olarak, zararlı sübvansiyonların her yıl on milyarlarca dolara ulaştığı ve aşırı avlanmaya ve deniz ekosistemlerinin tükenmesine katkıda bulunduğu tahmin edilmektedir. 2019 verilerine göre, hükümetler balıkçı filolarına yakıt sübvansiyonları dahil yaklaşık 35,4 milyar dolar ayırmıştır. En büyük sponsorlar Çin, AB, ABD, Güney Kore ve Japonya'dır, ancak tüm programları yeni kurallara tabi değildir.
Uzmanlar, bu anlaşmanın okyanus sağlığı ve kıyı topluluklarının geçim kaynaklarının korunması açısından kritik bir dönüm noktası olduğunu belirtiyor. Pew Charitable Trusts'tan Ernesto Fernandez Monge, anlaşmanın küresel balık stoklarını koruma mücadelesinde önemli bir adım olduğunu vurguluyor. Ancak, anlaşmanın tam etkinliği için ulusal düzeyde etkili bir uygulama ve devam eden "Balık İki" müzakerelerindeki ilerleme kritik önem taşıyor.
Bu önemli gelişmeye rağmen, aşırı kapasite ve aşırı avlanmaya neden olan sübvansiyonları ele alan "Balık İki" müzakereleri henüz sonuçlanmadı. DTÖ'nün Mart 2024'teki 13. Bakanlar Konferansı'nda bu konuda bir anlaşmaya varılamaması, üye devletler arasındaki devam eden görüş ayrılıklarını gözler önüne seriyor. "Balık Bir" anlaşmasının başarısı ve "Balık İki"nin geleceği, küresel deniz biyoçeşitliliği ve okyanus ekosistemlerinin sağlığı için belirleyici olacaktır.
Afrika kıtasında, anlaşmaya 45 üye ülkeden 23'ünün taraf olması, sürdürülebilir balıkçılık yönetimine yönelik güçlü bir bölgesel mutabakatı gösteriyor. Bu durum, Afrika'nın mavi ekonomi hedefleriyle uyumlu olarak deniz kaynaklarını koruma ve geçim kaynaklarını güvence altına alma potansiyelini de ortaya koyuyor. DTÖ Balık Fonu, gelişmekte olan ülkelere uygulamada destek sağlamak üzere oluşturulmuş olup, bu fonun etkin kullanımı da anlaşmanın başarısı için büyük önem taşıyor.