Dresden Kodeksi'ndeki Güneş Tutulması Tahminlerinin Sırrı: Maya Astronomisinin Derinliği

Yakın zamanda Science Advances dergisinde yayımlanan bir araştırma, kadim Maya uygarlığının Güneş tutulmalarını ne denli isabetle öngörebildiğini ortaya koydu. Bu bulgular, Maya bilginlerinin yalnızca gökyüzünü gözlemlemekle kalmayıp, aynı zamanda karmaşık matematiksel modeller aracılığıyla göksel olayların akışını dahi öngörme yeteneğine sahip olduklarını gösteriyor. Araştırmacılar John Justeson (Albany Üniversitesi) ve Justin Lowry (SUNY Plattsburgh), Postklasik döneme (yaklaşık 1100–1521 MS) tarihlenen hiyeroglif el yazması olan Dresden Kodeksi'ndeki tutulma tablosunu inceledi.

Çalışma, Maya halkının bu göksel olayları tahmin etmek için merkezi öneme sahip olan 260 günlük ayin takvimi Tzolk'in'i kullandığını kanıtlıyor. Tzolk'in döngüsü, Maya toplumunun günlük yaşamını ve törensel uygulamalarını yöneten temel bir yapı taşıydı. Justeson ve Lowry, 405 ay döngüsünün (her biri yaklaşık 29.530589 gün süren) tam olarak 46 adet 260 günlük Tzolk'in döngüsüne denk geldiğini keşfetti. Bu senkronizasyon, Maya astronomlarının tutulmaları tahmin etmek için gereken tekrarlayan kalıpları belirlemesini sağladı.

Araştırmacılar, 350 ile 1150 MS tarihleri arasında Maya bölgesinde gözlemlenebilen 145 Güneş tutulmasını inceledi. Kodeksin tutulma tablosunun ilk başta ay döngülerini kaydetmek için tasarlandığı, ancak daha sonra Güneş ve ay döngüleri arasındaki küçük farkları hesaba katmak amacıyla Güneş tutulmalarını tahmin etmek için adapte edildiği belirlendi. Bu uyarlama, yüzyıllar boyunca doğruluğu korumak adına ince ayarlamalar yapılmasını gerektirdi. Bu 405 aylık döngünün 11.960 gün sürmesi, tam olarak 46 Tzolk'in döngüsüne karşılık gelmesi, Maya'nın matematiksel zekasının çarpıcı bir göstergesidir.

Bu ileri düzey tahmin yeteneği, sadece gözlemden ibaret değildi; Maya bilginleri, zamanla biriken küçük sapmaları düzeltmek için üst üste binen döngüler kullanıyordu. Araştırmalar, Maya'nın bir sonraki tabloya geçerken 223 veya 358 ay aralıklarında yeniden ayarlamalar yaptığını gösteriyor. Bu aralıklar, günümüzde kullanılan Saros ve Inex tutulma döngülerine karşılık gelmekte olup, bu sayede tahminler 700 yıldan fazla süreyle hassas kalabiliyordu. Bu yöntem, o dönemde teleskop veya gelişmiş cihazlar olmaksızın, kozmik düzeni insan sabrı ve ritmik sayımla ölçme becerisinin zirvesini temsil ediyor.

Bu çalışma, Maya'nın göksel döngülere olan sofistike kavrayışına ve farklı takvim sistemlerini uzlaştırma yeteneklerine dair mühim bir bakış açısı sunuyor. Bu keşif, Maya astronomisinin sadece dini ve toplumsal faaliyetlere entegre edilmiş bir unsur değil, aynı zamanda titiz bir bilimsel disiplin olduğunu da vurguluyor. Bu kadim bilgelik, dışsal olayların ardındaki düzeni anlama çabasının, en temel araçlarla dahi ne denli derin sonuçlar doğurabileceğinin bir yansıması olarak değerlendiriliyor.