Gümüş Kadeh, Kozmosun Bilinen En Eski Tasviri Olarak Yeniden Yorumlanıyor, Babil Efsanesini Bin Yıl Aşıyor

Batı Şeria'daki Kafr Malik yakınlarında, 'Ain Samiya pınarının civarında 1970 yılında keşfedilen, yaklaşık sekiz santimetre yüksekliğindeki gümüş kadeh, araştırmacılar tarafından kozmosun bilinen en eski görsel tasviri olabileceği gerekçesiyle yeniden değerlendiriliyor. Bu nadide eser, yaklaşık olarak MÖ 2500 ile MÖ 2000 yıllarını kapsayan Orta Tunç Çağı'na tarihlenmektedir. 'Ain Samiya kadehini özellikle dikkat çekici kılan, bu döneme ait Güney Levant'tan çıkarılan tek lüks eşya olmasıdır.

“Ex Oriente Lux” adlı Journal of the Ancient Near Eastern Society dergisinde yayımlanan yeni analiz, kadehin dövme kabartma motiflerinin, evrenin düzenlenmesine ve güneşin doğuşu ile günlük geçişine odaklanarak, ilkel kaotik bir durumdan düzenli bir evrene geçişi resmettiğini öne sürmektedir. Bu yorum, önceki akademik çalışmalarla doğrudan çelişmektedir; zira önceki çalışmalar, bu imgeleri bin yıldan daha sonra, yaklaşık MÖ 1200 civarında derlenmiş olan Babil yaratılış efsanesi Enuma Elish ile ilişkilendiriyordu. Kadehteki sahneler, daha sonraki mitte anlatılan şiddetli tanrısal mücadele yerine, barışçıl bir düzenleme sürecini işaret etmektedir.

Eserin ikonografisi, iki belirgin sahne boyunca göksel sembolleri, tanrıları, kimeraları ve yılanları barındırır. Kozmolojik okumayı destekleyen kilit bir unsur, araştırmacıların güneşi ve ayı gök kubbe boyunca taşıyan tanrısal mekanizmayı simgelediğini iddia ettiği, iki tanrısal figür tarafından taşınan hilal şeklindeki Göksel Tekne'nin tanımlanmasıdır. Bu detaylı yeniden değerlendirme, 'Ain Samiya kadehini basit bir bölgesel merak nesnesi olmaktan çıkarıp, evrenin kökenine dair sistematik bir açıklamayı içeren dünyanın potansiyel olarak en eski sanatsal tanıklığı seviyesine yükseltmektedir.

Akademisyenler, kadehin muhtemelen MÖ 23. yüzyılda Akkad İmparatorluğu'ndan bir sanatçı tarafından tasarlandığını ve Kuzey Suriye'de bir gümüş ustası tarafından yapıldığını düşünmektedirler. Ardından, MÖ 2200 civarında Güney Levant'taki elit bir mezara nakledilip gömülmüştür. Bu kronolojik yerleştirme, Şanlıurfa, Türkiye'de kazılan ve benzer kozmolojik semboller sergileyen, MÖ 2000 ile MÖ 1600 arasına tarihlenen Lidar Höyük prizmasından elde edilen karşılaştırmalı kanıtlarla desteklenmektedir. Ayrıca, göksel tekne motifinin varlığı, yaklaşık MÖ 1200'e tarihlenen Hitit kaya tapınağı Yazılıkaya'daki kabartmalarda da paralellikler bulmaktadır.

Kadeh, 204/204a numaralı mezardan on altı seramik kap ve kehribar boncuklarla birlikte çıkarılmıştır ve şu anda Israel Museum'da sürekli sergilenmek üzere ödünç verilmiştir. Yeni analiz, bu nesneyi, Mezopotamya kavramsal çerçevelerini Levant mezar gelenekleri ve eski Mısır güneş kültleriyle birleştirerek, erken dönem Yakın Doğu entelektüel tarihini anlamak için hayati bir bağlantı noktası olarak konumlandırmaktadır. Bu keşif, antik dünyanın düşünce yapısına ışık tutan eşsiz bir pencere açmaktadır.