Yükseköğretimde Yapay Zeka: Çığır Açan Programlardan Etik Tartışmalara

Dünya genelindeki üniversiteler, köklü yükseköğretim metodolojilerini dönüştüren Yapay Zeka'nın (YZ) sunduğu hem muazzam potansiyeli hem de beraberindeki zorlukları aktif olarak keşfetmektedir. Akademik camianın önündeki temel soru şudur: YZ, öğrenme süreçleri için güçlü bir katalizör mü olacak, yoksa öğrencilerin bağımsız düşünme yeteneklerini zayıflatarak bir gerilemeye mi yol açacaktır? Bu ikilem, eğitim kurumlarının gelecekteki rolünü yeniden tanımlama ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.

YZ'nin pedagojiye entegrasyonuna yönelik kurumsal deneyler küresel çapta hızla yayılmaktadır. Örneğin, Teksas Üniversitesi San Antonio (UTSA), Eylül 2023'te öğrencilerin aynı anda tıp doktoru (MD) ve YZ alanında bilim uzmanı (MS) derecelerini almalarını sağlayan beş yıllık çift diploma programını başlattı. Northeastern Üniversitesi ise Nisan 2025'te Anthropic ile bir ortaklık kurarak “Yükseköğretim için Claude” platformunu test etmeye başladı; bu işbirliği sayesinde 49.000 topluluk üyesine öğrenme modu içeren premium Claude sürümüne erişim sağlandı. Öte yandan, Pekin'deki Tsinghua Üniversitesi, yeni öğrencilerin adaptasyonuna yardımcı olan bir YZ aracısı da dahil olmak üzere, ChatGPT, doğrulanmış bilgi tabanları ve özel arayüzlerden oluşan üç aşamalı bir sistemi uygulamaya koydu. Abu Dabi'de yer alan Muhammed bin Zayed Yapay Zeka Üniversitesi ise tamamen YZ alanında lisansüstü eğitime odaklanmış bir kurum olarak dikkat çekmektedir.

Bu entegrasyon eğilimlerinin aksine, bazı yükseköğretim kurumları sıkı kontrol mekanizmalarını sürdürmeyi tercih etmektedir. Sidney Üniversitesi, eleştirel düşüncenin korunmasını garanti altına almak amacıyla sınavların gözetim altında, dersliklerde yapılmasında ısrarcıdır. Rus üniversiteleri de bir denge arayışındadır: St. Petersburg Devlet Üniversitesi Yönetim Yüksekokulu (GSOM SPbU) bazı alanlarda YZ kullanımına kısıtlamalar getirirken, Moskova Şehir Pedagoji Üniversitesi (MGPU) ve Yüksek Ekonomi Okulu (HSE) teknolojileri eğitim süreçlerine aktif olarak dahil etme çabası içindedir. HSE tarafından yapılan bir araştırma, Rus öğrencilerin %40'ından fazlasının öğrenimlerinde halihazırda YZ araçlarını kullandığını göstermiştir. Dahası, Rusya Öğrenci Olimpiyatları Organizatörleri Derneği'nin Şubat 2025 verilerine göre, öğrencilerin %85'i görevleri çözmek için YZ kullanmakta olup, bu kullanımın ana amaçları %77 ile bilgi arama ve %43 ile akademik çalışmaların hazırlanmasıdır.

YZ teknolojileri, büyük verilerin analizi ve bariz olmayan örüntülerin tespiti sayesinde bilimsel araştırmaların hızlanmasına olanak tanımaktadır. Ancak, öğrencilerin aşırı bağımlılığının zihinsel aktiviteyi azaltabileceği ve yalnızca bir araç kullanmanın bilgi edinme yanılsaması yaratabileceği yönündeki endişeler devam etmektedir. Bu bağlamda, etik meseleler eğitim gündeminde ön plana çıkmaktadır: UNESCO verilerine göre, yükseköğretim kurumlarının üçte ikisi, teknolojinin sorumlu kullanımını sağlamak amacıyla YZ kullanım kılavuzları geliştirmektedir. Eğitimciler, YZ'nin sınıfta etkili pedagojik uygulamaları ve özellikle sosyal adalet üzerindeki potansiyel etkileri konusunda hala büyük bir belirsizlik yaşamaktadır. Uzmanlar, YZ'nin eğitim sistemine başarılı bir entegrasyonu için net düzenlemeler, kapsamlı öğretim görevlisi eğitimi ve sorumlu bir yaklaşımın teşvik edilmesinin şart olduğu konusunda hemfikirdir. Gelecek, eğitim yapılarının geleneksel rolünü yeniden düşünmesini, mevcut zorlukları makinelerin henüz kopyalayamadığı eleştirel düşünme, yaratıcılık ve karmaşık problem çözme gibi becerileri geliştirme fırsatlarına dönüştürmesini gerektirmektedir.