Komisja Europejska Przeprowadza Reformę Systemu Emerytalnego w Ramach Strategii Rynków Kapitałowych

Dnia 20 listopada 2025 roku Komisja Europejska zatwierdziła pakiet propozycji legislacyjnych mających na celu fundamentalną transformację systemu emerytur dodatkowych. Ta inicjatywa stanowi kluczowy element szerszej Strategii Unii Rynków Kapitałowych i Inwestycji (SIU), zainaugurowanej na początku tego samego roku. Głównym zamierzeniem tych reform jest uwolnienie znaczących zasobów kapitałowych zgromadzonych przez fundusze emerytalne, aby mogły one zasilić europejską gospodarkę oraz jednocześnie podnieść długoterminową rentowność oszczędności obywateli.

Skala potencjalnego wpływu tych działań jest ogromna, biorąc pod uwagę, że aktywa zarządzane przez fundusze emerytalne w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) szacuje się na blisko 4,9 biliona dolarów amerykańskich. Proponowany pakiet regulacyjny obejmuje cały EOG i koncentruje się na rewizji Dyrektywy IORP II oraz Rozporządzenia PEPP. W procesie tym kluczową rolę odgrywają Komisja Europejska, Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA), a także Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej.

Komisja argumentuje, że te zmiany zapewnią nowe strumienie finansowania oraz poprawią długoterminowe zyski dla Europejczyków. Mają one również rozwiązać problem nadmiernej koncentracji inwestycji emerytalnych w ramach obecnych restrykcyjnych ram regulacyjnych. Kontekst reform ściśle wiąże się ze Strategią SIU, której celem jest uzupełnienie Jednolitego Rynku Towarów i przesunięcie akcentu z finansowania bankowego na długoterminowe finansowanie rynkowe, na wzór amerykański. Analitycy wskazują, że w Europie wciąż dominuje silna tendencja do „domowego” oszczędzania, co jest dodatkowo potęgowane przez bariery regulacyjne.

Szczególny nacisk położono na doprecyzowanie „zasady należytej staranności” (prudent person principle). Ma to zachęcić do podejmowania bardziej długoterminowych i, co za tym idzie, potencjalnie bardziej ryzykownych inwestycji w kapitał własny. W odniesieniu do Rozporządzenia PEPP, proponowane modyfikacje zakładają zastąpienie sztywnych limitów kosztów podejściem opartym na „stosunku jakości do ceny” (value-for-money). Celem jest zwiększenie atrakcyjności tego produktu dla obywateli. Warto przypomnieć, że Europejski Indywidualny Produkt Ochrony Emerytalnej (PEPP) został przyjęty w 2019 roku, a jego stosowanie rozpoczęto w marcu 2022 roku.

Jednocześnie, jak doniesiono, Komisja Europejska zamierza wymusić na państwach członkowskich przeprowadzenie reform emerytalnych. Grozi przy tym ograniczeniem dostępu do finansowania budżetowego w wysokości 2 bilionów euro w perspektywie lat 2028–2034, jeśli zalecenia nie zostaną wdrożone. Ten manewr budzi polityczny sceptycyzm, ponieważ polityka emerytalna formalnie nie należy do bezpośrednich kompetencji KE. Sceptycyzm ten znajduje potwierdzenie w danych za 2023 rok: aż 80% emerytów w UE utrzymywało się wyłącznie z państwowej emerytury, a co piąta osoba po 65. roku życia była zagrożona ubóstwem, co oznaczało 18,5 miliona osób. KE nie zamierza narzucać wieku emerytalnego, lecz dąży do stworzenia rozbudowanych systemów prywatnego gromadzenia kapitału na wzór amerykański, co stanowi swoistą próbę nadrobienia zaległości.