Z dniem 12 października 2025 roku Unia Europejska rozpoczęła wdrażanie Elektronicznego Systemu Wejścia/Wyjścia (EES), co stanowi fundamentalną transformację w zarządzaniu granicami Strefy Schengen. Ten zautomatyzowany system ma na celu cyfrowe rejestrowanie każdej podróży osób niebędących obywatelami Unii Europejskiej, które przekraczają zewnętrzne granice obszaru. Choć zasada pobytu wynosząca maksymalnie 90 dni w dowolnym 180-dniowym okresie pozostaje bez zmian, EES wprowadza nowy mechanizm monitorowania zgodności z tym limitem, zastępując dotychczasowe stemple w paszporcie.
Proces ten, nadzorowany przez agencję eu-LISA, jest wdrażany etapami w ciągu sześciu miesięcy, z pełną operacyjnością zaplanowaną na 10 kwietnia 2026 roku. W początkowym, 30-dniowym okresie, jedynie 10 procent podróżnych będzie musiało zostać zarejestrowanych w systemie, a wskaźnik ten będzie sukcesywnie zwiększany, osiągając 100 procent do 9 kwietnia 2026 roku. W trakcie tego okresu przejściowego, fizyczne stemplowanie paszportów będzie kontynuowane równolegle z rejestracją EES, co może potencjalnie wydłużyć czas oczekiwania na przejściach granicznych.
Kluczowym elementem EES jest gromadzenie danych biometrycznych, w tym odcisków palców i obrazów twarzy, które będą zbierane za pomocą cyfrowych kiosków na przejściach granicznych. Dane te, wraz z informacjami paszportowymi, zostaną zapisane w centralnej bazie danych i będą przechowywane przez okres trzech lat dla osób wjeżdżających po raz pierwszy. System ten ma za zadanie wzmocnić bezpieczeństwo granic zewnętrznych UE, przeciwdziałać nielegalnej migracji oraz identyfikować osoby nadużywające krótkoterminowych pobytów.
System ten dotyczy wszystkich obywateli państw trzecich, z wyłączeniem Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, podróżujących w celach krótkoterminowych, w tym obywateli krajów zwolnionych z obowiązku wizowego, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada czy Wielka Brytania. Wyłączeni z systemu są obywatele państw członkowskich UE, osoby posiadające pozwolenie na pobyt w kraju Schengen oraz obywatele Cypru Południowego i Irlandii, które nie wdrażają EES. EES funkcjonuje w kontekście szerszej cyfryzacji bezpieczeństwa, współpracując z Europejskim Systemem Informacji o Podróży i Zezwoleń (ETIAS), który służy do wstępnej weryfikacji bezpieczeństwa przed podróżą.
Władze unijne, w tym Komisja Europejska, podkreślają, że choć początkowe wyzwania logistyczne są nieuniknione, ostatecznym celem jest sprawniejsze i bezpieczniejsze przemieszczanie się przez granice dla wszystkich uprawnionych podróżnych. Wprowadzenie EES jest postrzegane jako krok ku modernizacji zarządzania ruchem granicznym, mający docelowo przyspieszyć i ujednolicić odprawy, zachęcając podróżnych do świadomego dostosowania się do nowych ram proceduralnych.