Społeczność Europejskich Firm Kolejowych i Infrastrukturalnych (CER) przedstawiła ambitną wizję stworzenia zintegrowanej sieci kolei dużych prędkości, która połączy wszystkie stolice i główne miasta Unii Europejskiej. Propozycja, obejmująca ponad 49 400 km tras, zakłada osiąganie prędkości od 250 do 350 km/h i ma zostać przyjęta przez Komisję Europejską w październiku 2025 roku. Wydarzenie to, mające miejsce podczas 8. Konferencji Infrastruktury i Transportu (ITC2025) w Atenach, podkreśla rosnące znaczenie kolei jako kluczowego elementu zrównoważonego i odpornego transportu. Alberto Mazzola, dyrektor wykonawczy CER, przedstawił szczegóły planu, podkreślając priorytetowe traktowanie kolei przez Komisję Europejską ze względu na jej ekologiczny charakter i odporność.
Według prognoz, wdrożenie tej strategii oznaczałoby, że 50% Europejczyków podróżujących na długich dystansach wybierałoby pociągi dużych prędkości, a kolejne 20% pociągi konwencjonalne, co uczyniłoby kolej kręgosłupem europejskiego transportu. Grecja, jak zaznaczył Mazzola, musi pilnie zintegrować się z europejską siecią kolejową, aby nie pozostać w tyle. Zwrócił uwagę na znaczący deficyt w europejskiej infrastrukturze kolejowej, wskazując, że jest jej obecnie mniej niż po II wojnie światowej, co utrudnia pełne wykorzystanie potencjału kolei i rozwój nowych inicjatyw.
Realizacja tego ambitnego projektu, którego horyzont czasowy określono na 20 lat, szacowana jest na 546 miliardów euro. Finansowanie ma pochodzić z europejskich i krajowych programów, a także z europejskich wydatków obronnych przeznaczonych na infrastrukturę. Wojna na Ukrainie posłużyła jako potężny argument za inwestycjami w odporną infrastrukturę, podkreślając rolę kolei jako „drugiej armii” Ukrainy, niezbędnej do ewakuacji milionów ludzi i uchodźców. Szacuje się, że kolej na Ukrainie odegrała kluczową rolę w ewakuacji około 4 milionów obywateli w pierwszych miesiącach wojny, a także przewiozła ponad 1,5 miliona pasażerów do krajów UE w 2022 roku.
Inicjatywa ta wpisuje się w szersze cele Unii Europejskiej, takie jak podwojenie ruchu kolei dużych prędkości do 2030 roku i potrojenie do 2050 roku, co jest kluczowe dla osiągnięcia neutralności klimatycznej. W latach 2000-2017 UE przeznaczyła 23,7 miliarda euro na współfinansowanie inwestycji w infrastrukturę kolei dużych prędkości, a Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) udzielił pożyczek na kwotę 29,7 miliarda euro. Pomimo tych inwestycji, sieć kolejowa w Europie pozostaje fragmentaryczna; mniej niż 20% korytarzy sieci TEN-T jest wyposażonych w Europejski System Sterowania Pociągiem (ETCS), niezbędny do przekraczania granic i zwiększenia bezpieczeństwa.
Plan CER stanowi odpowiedź na te wyzwania, proponując skoordynowane działania, inteligentne finansowanie i interoperacyjność, aby stworzyć spójny system transportowy. Podkreśla się, że rozwój kolei dużych prędkości nie tylko przyczyni się do redukcji emisji CO2, ale także pobudzi wzrost gospodarczy i wzmocni spójność społeczną i gospodarczą w całej Europie. W przeciwieństwie do dróg, które od lat 90. XX wieku zyskały ponad 30 000 km, europejska sieć kolejowa skurczyła się o około 15 650 km, co podkreśla potrzebę pilnych inwestycji w ten środek transportu. Wdrożenie tego planu wymaga silnej woli politycznej i skoordynowanych działań wszystkich państw członkowskich.