Unia Afrykańska (UA) zainaugurowała dziesięcioletnią inicjatywę mającą na celu podniesienie jakości nauczania i prestiżu zawodu nauczyciela na całym kontynencie. Program, nazwany Dekadą Przyspieszonego Działania na rzecz Transformacji Edukacji i Rozwoju Umiejętności w Afryce (2025-2034), został oficjalnie ogłoszony podczas Panafrykańskiej Konferencji na temat Kształcenia Nauczycieli w Addis Abebie, która odbyła się w dniach 1-3 października 2025 roku. Inicjatywa ta wpisuje się w ramy Agendy 2063 oraz globalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju, kładąc nacisk na zapewnienie powszechnego dostępu do wysokiej jakości edukacji.
Konferencja w Addis Abebie była również platformą do wprowadzenia sześciu innych strategicznych ram kontynentalnych, które mają na celu rozwiązanie palących problemów edukacyjnych, takich jak niedobory kadrowe, nierówności płci oraz efektywne wykorzystanie technologii w edukacji. Wśród nich znalazły się Kontynentalna Strategia Edukacji dla Afryki (CESA 2026-2035), Strategia Nauki, Technologii i Innowacji dla Afryki (STISA-2034), a także ramy dla kształcenia technicznego i zawodowego (CTVET-34), ramy kwalifikacji zawodowych nauczycieli (CTQF) oraz standardy zawodu nauczyciela (CFSCTP). Gaspard Banyankimbona, Komisarz ds. Edukacji, Nauki, Technologii i Innowacji UA, podkreślił kluczowe wyzwania stojące przed nauczycielami, w tym braki w szkoleniach, niski morale i brak uznania, wskazując na pilną potrzebę reform systemów edukacji na kontynencie.
Etiopska Wiceminister ds. Edukacji, Ayelech Eshete, podzieliła obawy dotyczące gwałtownie rosnącej populacji w wieku szkolnym i niedoboru wykwalifikowanych nauczycieli, apelując o uwagę decydentów i partnerów międzynarodowych. Statystyki wskazują na alarmujący obraz sytuacji: przewiduje się, że do 2030 roku tylko dziewięć krajów Afryki Subsaharyjskiej będzie dysponować wystarczającą liczbą nauczycieli szkół podstawowych.
Dodatkowe czynniki, takie jak przepełnione klasy i brak odpowiednich zasobów edukacyjnych, pogarszają warunki pracy, prowadząc do wypalenia zawodowego i zwiększonej liczby rezygnacji z zawodu. W niektórych przypadkach niedobory kadrowe skutkują zatrudnianiem nauczycieli bez wymaganych kwalifikacji, co negatywnie odbija się na jakości nauczania. Dekada Przyspieszonego Działania ma na celu wdrożenie kompleksowych strategii mających na celu poprawę szkolenia, uznania i rozwoju zawodowego nauczycieli, co jest kluczowe dla transformacji systemów edukacji i osiągnięcia celów rozwojowych na kontynencie i na świecie. Badania potwierdzają bezpośrednią korelację między inwestycjami w rozwój nauczycieli a poprawą jakości edukacji i wyników uczniów (na przykład raport UNESCO z 2023 roku).
Inicjatywy w ramach Dekady obejmują integrację technologii, promowanie równości płci i rozwiązywanie problemów niedoboru nauczycieli. Są one częścią szerszych wysiłków UA na rzecz reformy edukacji i wsparcia kadry nauczycielskiej. Celem jest nie tylko zwiększenie liczby wykwalifikowanych nauczycieli, ale także podniesienie prestiżu zawodu i zapewnienie im warunków do efektywnego nauczania, co stanowi fundament dla rozwoju Afryki.
Wraz z uruchomieniem Dekady, UA przedstawiła inicjatywy partnerskie wspierające rozwój zawodowy nauczycieli. W szczególności program Regional Teachers Initiative for Africa (RTIA), realizowany wspólnie z UE, UNESCO i szeregiem krajów europejskich, przewiduje finansowanie w wysokości 100 milionów euro na lata 2024–2030. Program ten pomaga krajom dostosowywać polityki, testować i skalować udane praktyki szkolenia i rozwoju nauczycieli, z naciskiem na umiejętności cyfrowe i „zielone”, a także pedagogikę wrażliwą na płeć.
Dziesięcioletnia inicjatywa przewiduje również wprowadzenie kontynentalnego systemu oceny jakości nauczania (Continental Assessment Framework — CCAF) oraz regularnych raportów o postępach (Second Continental Report on CESA and SDG 4). Narzędzia te pozwolą monitorować poziom podstawowej umiejętności czytania i pisania, umiejętności matematycznych oraz ogólne wyniki systemów edukacyjnych w krajach członkowskich UA, zapewniając porównywalność danych i wsparcie reform.
W grudniu 2024 roku w Nawakszucie (Mauretania) przyjęto Deklarację z Nawakszutu, w której państwa członkowskie zobowiązały się do zwiększenia finansowania edukacji i rozważenia mechanizmów wspierania reform w dziedzinie edukacji i rozwoju umiejętności. Środki te stanowią podstawę dla pomyślnej realizacji dziesięcioletniej inicjatywy i zapewnienia rozwoju zawodowego nauczycieli na kontynencie.