Rewizja Dyrektywy UE CSDDD: Balansowanie między konkurencyjnością a ciężarem regulacyjnym

Trwa intensywna faza przeglądu unijnych przepisów dotyczących społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), znanych jako Dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD). Pierwotnie akt ten, który wszedł w życie 25 lipca 2024 roku, nakładał na korporacje zatrudniające ponad 1000 pracowników i osiągające roczny obrót przekraczający 450 milionów euro obowiązek podejmowania działań prewencyjnych i naprawczych w celu eliminacji naruszeń praw człowieka oraz szkód środowiskowych w ramach ich globalnych łańcuchów dostaw. Obecnie Parlament Europejski analizuje potencjalne modyfikacje, dążąc do osiągnięcia ostatecznego konsensusu do końca 2025 roku.

Proces ten doskonale ilustruje złożony dylemat, przed jakim stoi Bruksela: jak utrzymać ambitne cele regulacyjne, jednocześnie redukując obciążenia administracyjne dla europejskich przedsiębiorstw. Jest to szczególnie istotne w kontekście zaostrzającej się konkurencji ze strony Chin oraz wprowadzania ceł przez Stany Zjednoczone. Proponowane zmiany są bezpośrednią odpowiedzią na silny lobbing ze strony dużych graczy rynkowych oraz obawy dotyczące spadku konkurencyjności gospodarki UE.

Wśród kluczowych dyskutowanych modyfikacji znajduje się znaczące podniesienie progu, od którego firmy będą podlegać przepisom dyrektywy. Rozważa się objęcie nią jedynie podmiotów zatrudniających ponad 5000 pracowników oraz generujących roczny obrót przekraczający 1,5 miliarda euro. Ponadto, analizowana jest możliwość całkowitego zniesienia zharmonizowanego na poziomie UE reżimu odpowiedzialności cywilnej, co oznaczałoby przeniesienie tych kwestii do jurysdykcji ustawodawstw krajowych państw członkowskich.

Aktywiści środowiskowi oraz organizacje pozarządowe wyrażają poważne zaniepokojenie. Uważają oni, że tak daleko idące korekty grożą pozbawieniem regulacji jej pierwotnej istoty, co w konsekwencji może zagrozić dotychczasowym postępom w ochronie praw człowieka i środowiska naturalnego. Ich zdaniem, osłabienie CSDDD jest krokiem wstecz w dążeniu do globalnej odpowiedzialności korporacyjnej.

Z drugiej strony, duże korporacje, takie jak ExxonMobil, otwarcie wyraziły swoje obawy dotyczące potencjalnego wpływu dyrektywy na ich operacje w Europie. Prezes ExxonMobil, Darren Woods, ostrzegł, że jeśli prawo nie zostanie znacząco złagodzone, firma może zostać zmuszona do zaprzestania działalności w regionie. Powołał się na przypadki, w których obiekty operacyjne zostały już zamknięte lub opuszczone z powodu nadmiernej presji biurokratycznej. Warto podkreślić, że ExxonMobil jest obecny w Europie od niemal 140 lat.

Kontekst tych rewizji jest ściśle powiązany z presją geopolityczną i ekonomiczną. Minister energii Kataru, Saad Al-Kaabi, zadeklarował, że jego kraj może wstrzymać dostawy skroplonego gazu ziemnego (LNG) do Europy, jeśli Bruksela nie zrewiduje przepisów. Potencjalne kary za nieprzestrzeganie planów transformacji klimatycznej, sięgające nawet 5% światowego obrotu, stanowią dla QatarEnergy ryzyko nie do zaakceptowania. Katar, który od 2022 roku dostarcza od 12% do 14% europejskiego gazu, posiada długoterminowe kontrakty z takimi gigantami jak Shell, TotalEnergies oraz ENI.

Dyskusja ta dotyka fundamentalnych pytań o przyszłość paradygmatu regulacyjnego UE w zakresie CSR: czy nowy kompromis zdoła zapewnić niezbędny poziom ochrony, jednocześnie łagodząc ograniczenia dla biznesu. Biorąc pod uwagę, że w ramach CSDDD osiągnięto już konsensus w sprawie progu 5000 pracowników i 1,5 mld euro obrotu, a także w kwestii eliminacji zharmonizowanego reżimu odpowiedzialności cywilnej, ostateczny kształt ustawy zadecyduje o środowisku regulacyjnym dla odpowiedzialności korporacyjnej i globalnej konkurencyjności na nadchodzące lata.