Mali, Burkina Faso i Niger, trzy państwa Sahelu, ogłosiły swoje wycofanie z jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK). Decyzja ta, ogłoszona we wspólnym oświadczeniu, jest wyrazem rosnącego niezadowolenia z postrzeganego przez te narody jako neokolonialnego i arbitralnego charakteru działań Trybunału. Kraje te zarzucają MTK niezdolność do efektywnego ścigania zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa i agresji, twierdząc, że stał się on narzędziem imperialistycznych represji.
Decyzja o wycofaniu się z MTK jest kolejnym krokiem w procesie reorientacji politycznej tych państw, które od zamachów stanu w latach 2020-2023 coraz bardziej oddalają się od zachodnich partnerów, w tym od byłej potęgi kolonialnej, Francji. Nastąpiło to po wcześniejszym wycofaniu się z regionalnego bloku ECOWAS, gdzie również podnoszono zarzuty o stronniczość i podporządkowanie interesom zewnętrznym. Obecnie kraje te zacieśniają współpracę wojskową i polityczną z Rosją, która oferuje im wsparcie w walce z narastającymi grupami dżihadystycznymi.
Krytyka MTK przez kraje afrykańskie nie jest zjawiskiem nowym. Od początku istnienia Trybunału, który powstał w 2002 roku, większość prowadzonych przez niego śledztw dotyczyła państw afrykańskich. Wśród 33 spraw wszczętych od początku działalności, tylko jedna nie dotyczyła kontynentu afrykańskiego. Taka dysproporcja wzbudziła zarzuty o stronniczość i antyafrykańskie uprzedzenia, co było wielokrotnie podnoszone przez przywódców afrykańskich, w tym prezydenta Rwandy Paula Kagame. Choć wiele z tych spraw zostało zainicjowanych na wniosek samych państw afrykańskich, postrzeganie MTK jako narzędzia zachodniej dominacji narastało.
Nowe władze w Mali, Burkina Faso i Nigerze deklarują chęć stworzenia własnych, „rdzennych mechanizmów” wymiaru sprawiedliwości, które miałyby lepiej odpowiadać ich wartościom społecznym i potrzebom. Szczegóły dotyczące tych mechanizmów nie są jeszcze znane. Jednocześnie kraje te nadal zmagają się z poważnymi wyzwaniami bezpieczeństwa, związanymi z działalnością grup powiązanych z Al-Kaidą i Państwem Islamskim. Oskarżenia o popełnianie zbrodni przeciwko ludności cywilnej przez siły rządowe w tych krajach, jak również przez grupy zbrojne, rodzą pytania o przyszłość odpowiedzialności za naruszenia praw człowieka w regionie.
Decyzja o wycofaniu się z MTK zbiega się w czasie z szerszym trendem w Afryce, gdzie niektóre państwa kwestionują rolę międzynarodowych instytucji. Wycofanie się z MTK wejdzie w życie rok po oficjalnym powiadomieniu Organizacji Narodów Zjednoczonych. W międzyczasie, śledztwa już rozpoczęte przez Trybunał pozostaną w mocy. Warto zaznaczyć, że Rosja, która zacieśnia więzi z tymi krajami, sama nie jest członkiem MTK, a jej prezydent, Władimir Putin, jest objęty nakazem aresztowania wydanym przez Trybunał w związku z wojną na Ukrainie.