W północno-wschodniej Turcji, na górzystych terenach prowincji Artvin, w rejonie miasta Ardanuç, trwają intensywne prace archeologiczne na terenie starożytnej twierdzy Gevhernik. Podczas obecnego sezonu badawczego dokonano znaczącego odkrycia: pod absydą kościoła Świętych Piotra i Pawła zlokalizowano nieznaną wcześniej sklepioną komorę. Ta struktura, mierząca około 2 metry długości i 1,8 metra szerokości, została przykryta solidnym kamiennym sklepieniem.
Zdaniem zespołu badawczego, ta właśnie komnata może stanowić miejsce pochówku gruzińskiego króla Aszota I Wielkiego. Władca ten, znany również jako Kuropalates – honorowy tytuł nadany mu przez Cesarstwo Bizantyjskie w uznaniu jego znaczenia i legitymacji – był założycielem dynastii Bagratydów i panował na początku IX wieku. Średniowieczna gruzińska kronika "Kartlis Cchowreba" z XI stulecia wyraźnie wskazuje, że król został pochowany w tym kościele, który według źródeł sam ufundował.
Należy jednak podkreślić, że identyfikacja ta pozostaje na razie jedynie hipotezą. Wewnątrz komory nie odnaleziono dotychczas ani ludzkich szczątków, ani żadnych przedmiotów związanych z pochówkiem. Mimo braku materialnych dowodów w postaci reliktów, odkrycie ma ogromne znaczenie dla historyków.
Prace wykopaliskowe nadzoruje doktor Osman Aytekin, wykładowca z Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Van Yüzüncü Yıl, przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Turystyki Turcji oraz zespołu specjalistów. Dr Aytekin zaznaczył, że układ architektoniczny oraz konstrukcja odkrytej komory są w pełni zgodne z informacjami zawartymi w średniowiecznych źródłach gruzińskich. Podkreślił on, że chociaż brakuje szczątków, odkrycie to "pozwala potwierdzić kontekst historyczny i dogłębnie zbadać epokę formowania się średniowiecznego państwa gruzińskiego".
Oprócz potencjalnej królewskiej krypty, archeolodzy odkryli także ślady rozległego osadnictwa w obrębie twierdzy. Zidentyfikowano pozostałości kompleksu kuchennego, w tym pieca typu tandyr, liczne cysterny do gromadzenia wody oraz konstrukcje mieszkalne. Wśród artefaktów wydobyto fragmenty ceramiki, bizantyjskie monety datowane na XI wiek, a także kamienne i metalowe pociski. Wszystkie te znaleziska zostaną przekazane do Muzeum w Artvinie w celu dalszej analizy i konserwacji.
Doktor Turgay Beyaz z Wydziału Inżynierii Uniwersytetu Pamukkale, specjalizujący się w mechanice gruntu i skał, zwrócił uwagę na imponującą skalę budowli. Stwierdził on, że "monumentalne mury zamku zbudowano z monolitycznych kamieni ważących nawet do 10 ton, starannie wyselekcjonowanych z lokalnych kamieniołomów. Świadczy to o niezwykle wysokim poziomie średniowiecznej inżynierii".
Twierdza Gevhernik, której początki sięgają V wieku, została znacząco rozbudowana i umocniona właśnie przez Aszota I w IX stuleciu, pełniąc funkcję centrum administracyjnego i królewskiego jego posiadłości. Elita rządząca i ich rodziny rezydowały na wewnętrznym dziedzińcu, natomiast kupcy i zamożniejsi mieszkańcy zajmowali ufortyfikowaną zewnętrzną część miasta, gdzie znajdowały się łaźnie, świątynie i fontanny. Wykopaliska rozpoczęły się w 2021 roku i są zaplanowane na co najmniej pięć kolejnych lat. Odkrycie sklepionej komory oraz innych struktur pozwala na nowo ocenić rolę Ardanuç w historii średniowiecza, wzmacniając jednocześnie związek między źródłami pisanymi a materialnymi dowodami.