Archeolodzy poddali szczegółowej analizie jeden z najważniejszych skarbów epoki brązu – Skarb z Peebles, który został znaleziony w południowej części Szkocji. W trakcie prac konserwatorskich, prowadzonych po przekazaniu znaleziska do Zbiorów Narodowych Muzeów Szkocji, ujawniono niezwykłe zjawisko: na powierzchni brązowych przedmiotów pojawił się wyraźny, srebrzysty połysk. Okazało się, że efekt ten jest wynikiem wysokiej zawartości cyny, co miało miejsce na długo przed tym, zanim srebro stało się powszechnie znanym i używanym metalem w tym regionie.
Ten wyjątkowy depozyt, datowany na okres między 1000 a 800 rokiem p.n.e., został wydobyty w 2020 roku w pobliżu miasta Peebles. Odkrycia dokonał Mariusz Stępień, pasjonat posługujący się wykrywaczem metali. Jego znalezisko wywołało sensację w świecie nauki: skarb spoczywał w ziemi przez blisko trzy tysiące lat, zachowując ponad 500 artefaktów wykonanych z brązu oraz materiałów organicznych. Wśród nich znajdują się miecze, elementy ozdobne, guziki oraz części uprzęży, które wciąż stanowią unikatowe źródło wiedzy dla badaczy.
W skład Skarbu z Peebles wchodzą między innymi dwa wisiory grzechotkowe, miecz umieszczony w drewnianej pochwie, a także brązowe guziki nawleczone na starożytne sznury. Odkryto również elementy ozdobne pasów z niezwykle delikatnymi ornamentami. Aby zachować pierwotne ułożenie przedmiotów, zostały one wydobyte z ziemi jako jeden, nienaruszony blok. Następnie trafiły do laboratorium w centrum muzealnym w Edynburgu, gdzie poddano je dalszym badaniom.
Kiedy specjaliści rozpoczęli proces oczyszczania, powierzchnia artefaktów była pokryta grubą warstwą ziemi i zielonej patyny miedzi. Jednak w miarę postępów delikatnej renowacji, spod tej warstwy zaczął wyłaniać się lśniący, srebrzysty nalot. Analizy laboratoryjne potwierdziły, że to niezwykłe świecenie było efektem bardzo wysokiego stężenia cyny na powierzchni metalu. Oznacza to, że starożytni rzemieślnicy celowo wzbogacali stop, aby uzyskać ten efekt wizualny.
Srebrzysta powłoka nadawała artefaktom imponujący wygląd, zwłaszcza gdy były oświetlone światłem słonecznym. Prawdopodobnie pełniła funkcję symbolu bogactwa i wysokiego statusu społecznego ich właścicieli. Naukowcy sugerują, że niektóre z tych przedmiotów mogły stanowić część skomplikowanej uprzęży konnej lub ozdób drewnianych rydwanów, wykorzystywanych w kontekstach ceremonialnych lub elitarnych. To połączenie artystycznej ekspresji z zaawansowaną technologią otwiera nowe perspektywy na zrozumienie kunsztu metalurgów epoki brązu w północnej Europie.
Bethan Bryan, konserwator odpowiedzialna za prace, podkreśla, że proces ten jest niezwykle pracochłonny i wymagał miesięcy drobiazgowej uwagi. Każdy element musi zostać ustabilizowany, oczyszczony i udokumentowany, z jednoczesnym zachowaniem najmniejszych śladów materiałów organicznych, takich jak drewno, skóra czy tkanina. Konserwacja rozpoczęła się w 2025 roku i wciąż trwa. Przewiduje się, że pełna renowacja zajmie około trzech lat.
Prace te są finansowane przez Narodowe Muzea Szkocji. Wsparcie finansowe zapewniają również organizacje charytatywne, w tym The Leche Trust i The Pilgrim Trust, a także grupa prywatnych darczyńców.
Odkrycie Skarbu z Peebles świadczy o zaawansowanym poziomie rzemiosła epoki brązu i rzuca światło na intrygujące aspekty starożytnej metalurgii i zdobnictwa artystycznego. Srebrzysty blask, ukryty pod ziemią przez trzy tysiąclecia, dodaje znalezisku elementu tajemniczości, ale przede wszystkim podkreśla jego znaczenie. Przypomina nam, że starożytni mistrzowie posiadali zarówno subtelne umiejętności technologiczne, jak i niezwykłe poczucie estetyki, które są cenione również współcześnie.