Czescy archeolodzy ogłosili wyjątkowe odkrycie, które rzuca nowe światło na historię regionu. W północnej części Kraju Pilzneńskiego (Plzeň) natrafiono na skarb składający się z setek monet wykonanych ze złota i srebra, a także ozdób oraz przedmiotów z brązu. Ten niezwykły depozyt datowany jest na okres celtyckiej kultury lateńskiej, obejmujący lata mniej więcej od VI do I wieku przed naszą erą. Chociaż prace wykopaliskowe rozpoczęto już w 2021 roku, to dopiero w 2025 roku badacze zakończyli kluczową fazę projektu i zaprezentowali wstępne wyniki szerokiej publiczności.
Jak podkreślił Jan Mařík, dyrektor Instytutu Archeologicznego Czeskiej Akademii Nauk, głównym celem prowadzonych działań było „uratowanie ruchomych znalezisk archeologicznych, które znajdowały się w bezpośrednim niebezpieczeństwie z powodu działalności nielegalnych poszukiwaczy, intensywnej obróbki rolnej oraz czynników naturalnych”. Właśnie z tego powodu dokładna lokalizacja stanowiska pozostaje ściśle tajna. Archeolodzy obawiają się, że ujawnienie współrzędnych mogłoby przyciągnąć rabusiów i nielegalnych poszukiwaczy skarbów.
Analiza odnalezionych artefaktów sugeruje, że miejsce to nie było stałą osadą. Zamiast tego, funkcjonowało prawdopodobnie jako sezonowe centrum handlowe lub targ, do którego przybywali Celtowie z różnych, odległych regionów. Archeolog David Daneček zasugerował, że wiele z tych przedmiotów mogło zostać utraconych przez ludzi przypadkowo – drobne monety i biżuteria mogły wypadać podczas wymiany handlowej lub transakcji.
Daneček dodał również, że odkryte fragmenty sztabek złota i srebra mogły służyć jako pierwotny środek płatniczy, podobny do wczesnych form pieniądza. Alternatywnie, mogły one znajdować się pod kontrolą lokalnego wodza, który nadzorował i gwarantował bezpieczeństwo transakcji handlowych na tym terenie.
Wśród wydobytych przedmiotów znajdują się miniaturowe, misternie wybite monety z wizerunkami zwierząt, a także brązowe zapinki, szpile, bransolety, wisiorki oraz figurka konia. Szczególnie cennym elementem jest złota biżuteria z okresu halsztackiego. Te ozdoby świadczą o istnieniu wcześniejszej warstwy kulturowej, poprzedzającej cywilizację lateńską.
To unikalne połączenie artefaktów z różnych epok pozwoliło naukowcom prześledzić, w jaki sposób ewoluowały tradycje rzemieślnicze i gospodarcze w Europie Środkowej na przestrzeni kilkuset lat. Odkrycie to stanowi rzadkie świadectwo ciągłości kulturowej i transformacji ekonomicznej.
Daniel Stranik, archeolog z Muzeum i Galerii Północnego Pilzna, podkreślił międzynarodowe znaczenie tego znaleziska. Zaznaczył, że „Wśród złotych i srebrnych monet natrafiono na typy dotąd nieznane nauce. To odkrycie może fundamentalnie zmienić nasze postrzeganie rozwoju celtyckiego mennictwa na terenie Czech (Bohemii)”. Dalsza analiza stopów metali oraz techniki bicia monet pomoże ustalić centra produkcji i powiązania handlowe między plemionami celtyckimi w Europie Środkowej.
Do dokumentowania i zabezpieczania artefaktów wykorzystano nowoczesne, nieinwazyjne metody badawcze. Zastosowano skanowanie 3D, szczegółowe zdjęcia stratygraficzne oraz chemiczno-spektralną analizę stopów. Dzięki temu zminimalizowano ingerencję w warstwę kulturową i zachowano kontekst znalezisk. Archeolodzy powracali na stanowisko co sezon, precyzując stratygrafię i gromadząc nowe dane dotyczące przestrzennej struktury tego starożytnego targowiska.
Część kolekcji jest już dostępna dla zwiedzających w muzeum w Mariánskiej Týnicy, historycznym centrum regionu, gdzie niegdyś funkcjonował klasztor cystersów i kompleks pielgrzymkowy. Jednakże, jak zaznaczył dyrektor muzeum, Pavel Kodera, „na wystawie pokazano jedynie niewielki ułamek znalezisk. Najbardziej unikatowe przedmioty pozostają w bezpiecznym magazynie i zostaną opublikowane dopiero po zakończeniu pełnej oceny naukowej”.
Historycy przypominają, że Celtowie, wbrew powszechnym wyobrażeniom, zamieszkiwali nie tylko zachodnie krańce Europy, ale aktywnie zasiedlali również tereny dzisiejszych Czech, Niemiec, Austrii i Bałkanów. Ich kultura pozostawiła trwały ślad w krajobrazie archeologicznym regionu – od ufortyfikowanych oppidów po rytualne skarby, takie jak ten nowo odkryty.
To najnowsze odkrycie nie tylko wzbogaciło zbiory czeskich muzeów archeologicznych, ale także zapewniło unikalną możliwość zbadania życia gospodarczego i duchowego Celtów bez śladów rabunkowych wykopalisk. Ten „tajemny rynek”, ukryty wśród zielonych wzgórz Kraju Pilzneńskiego, stał się kluczem do zrozumienia jednej z najbardziej intrygujących kultur epoki żelaza, łączącej rzemiosło, handel i tradycje sakralne.