Niespodziewana regeneracja flory na terenie dawnego Zbiornika Kachowskiego pomimo zagrożeń ekologicznych

Katastrofalne uszkodzenie zapory Kachowskiej Elektrowni Wodnej, które miało miejsce 6 czerwca 2023 roku, doprowadziło do uwolnienia około 18 miliardów metrów sześciennych wody. Zdarzenie to, uznane przez Grupę Roboczą UWEC za największą katastrofę ekologiczną w Europie od czasów Czarnobyla, początkowo budziło poważne obawy o powstanie „toksycznej bomby z opóźnionym zapłonem”. Wynikało to z ryzyka przedostania się metali ciężkich do delty Dniepru. Skutki tej awarii dotknęły bezpośrednio ponad 40 obszarów objętych ochroną przyrody.

Jednakże, dane z roku 2025, pochodzące z nalotów fotogrametrycznych, ujawniły zaskakująco dynamiczną regenerację ekosystemu. Rozległe ławice mułu, które powstały po opadnięciu wody, przekształciły się w krajobraz przypominający naturalną równinę zalewową. Ekolog Wadym Maniuk określił ten fenomen jako unikatowy na skalę światową. Podkreślił on, że przyroda w ekspresowym tempie wraca do stanu sprzed budowy zbiornika w latach pięćdziesiątych XX wieku. Szybki rozkwit roślinności na osuszonym dnie jest efektem jednoczesnego kiełkowania nasion roślin szybko rosnących, które osiadły na dnie zaraz po ustąpieniu wód.

Szacuje się, że wykiełkowało nawet 40 miliardów nasion drzew. Istnieje realna szansa na uformowanie największego w ukraińskiej strefie stepowej lasu łęgowego, zajmującego powierzchnię przekraczającą 1000 kilometrów kwadratowych. Po raz pierwszy od siedmiu dekad obserwuje się odtwarzanie fragmentów historycznego kompleksu przyrodniczego „Wielki Łuh”, obejmującego lasy łęgowe, torfowiska i łąki. Na odsłoniętym dnie zanotowano pojawienie się wierzb i topoli; po roku niektóre z tych drzew osiągnęły już wysokość 2–3 metrów. Wraz z florą następuje powrót fauny: w płytkich wodach Dniepru ponownie zaobserwowano jesiotra, który nie był widziany w tych rejonach od ponad 70 lat. Ponadto, na tereny stepowe powracają dziki, sarny i zające.

Mimo tej pozytywnej tendencji, długoterminowy wpływ na łańcuchy pokarmowe pozostaje źródłem poważnych obaw. Dzieje się tak, ponieważ na dnie zgromadziły się osady o podwyższonej koncentracji metali ciężkich. W niektórych strefach odnotowano przekroczenie norm dla ołowiu o 6,45 raza oraz dla kadmu o 4,28 raza. Ekolog Paweł Olejnik zwraca uwagę, że wierzby pełnią funkcję fitoremediatorów, absorbując toksyczne pierwiastki, co sprzyja naturalnemu oczyszczaniu gleby.

Równolegle do procesów ekologicznych, sytuacja humanitarna w regionach dotkniętych zniszczeniami infrastruktury pozostaje napięta. Zaopatrzenie w wodę w takich miejscowościach jak Pokrow jest krytycznie zaburzone, chociaż zastępca szefa Kancelarii Prezydenta Ołeksij Kułeba informował o stopniowym przywracaniu scentralizowanego dostarczania wody od 2 lipca 2023 roku. Istniejące sieci wodociągowe w dotkniętych obwodach, w tym obwodzie chersońskim, notują straty wody sięgające 60% z powodu uszkodzeń. Trwają dyskusje na temat przyszłości terenu dawnego zbiornika – od odbudowy elektrowni (co mogłoby zająć minimum pięć lat i kosztować ponad miliard euro) po wspieranie naturalnej regeneracji terenów zalewowych. Ekologowie, w tym Jewhen Symonow, stanowczo opowiadają się za priorytetowym traktowaniem ochrony odrodzonego ekosystemu.