Ponad sto naukowców ogłosiło 18 października 2025 roku, że Ziemia osiągnęła swój pierwszy krytyczny punkt klimatyczny. Ten przełomowy moment, zbiegający się z drastycznym ubytkiem raf koralowych, stanowi wyraźny sygnał fundamentalnej transformacji dotychczasowej równowagi planetarnej. Działania ludzkości, w tym spalanie paliw kopalnych, doprowadziły do wzrostu globalnych temperatur, co już teraz objawia się intensywnymi falami upałów, powodzi, susz i pożarów na całym świecie.
Systemy kluczowe dla stabilności planety, od lasów deszczowych Amazonii po czapy lodowe na biegunach, wykazują oznaki degradacji. Profesor Tim Lenton z Instytutu Systemów Globalnych Uniwersytetu w Exeter podkreślił, że zbliżamy się do wielu punktów krytycznych, których przekroczenie może nieodwracalnie przeobrazić świat, niosąc katastrofalne skutki dla człowieka i natury. Pierwszymi ofiarami tej niestabilności, zgodnie z nowymi badaniami, są ciepłowodne koralowce. W obliczu rekordowo wysokich temperatur oceanów odnotowano najintensywniejsze bielenie raf od 2023 roku, dotykające nawet 80 procent ich obszaru. Barwne, tętniące życiem podwodne krajobrazy ustępują miejsca jałowym strukturom zdominowanym przez algi.
Mike Barrett z Funduszu na rzecz Przyrody na Wielką Brytanię zauważył, że obecnie przesuwamy te ekosystemy poza granice, w których są w stanie przetrwać. Autorzy raportu stanowczo twierdzą, że barwne rafy przepadną, jeśli nie powstrzymamy globalnego ocieplenia. Znaczenie tych podwodnych metropolii jest ogromne: choć zajmują mniej niż 1% dna oceanicznego, stanowią schronienie dla około 25% wszystkich gatunków morskich, pełniąc funkcję kluczowego siedliska, wspierając bezpieczeństwo żywnościowe oraz chroniąc wybrzeża przed sztormami. Ich utrata zagraża bioróżnorodności i stabilności ekonomicznej społeczności przybrzeżnych.
Raport wskazuje, że planeta stoi na krawędzi kilku kolejnych progów, a powszechnie akceptowany cel ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 stopnia Celsjusza zostanie najprawdopodobniej przekroczony. Jednym z najbardziej niepokojących potencjalnych zdarzeń jest kolaps Atlantyckiej Południkowej Cyrkulacji Wymiennej (AMOC). Badania sugerują, że ten kluczowy prąd osłabł do najniższego poziomu od 1600 lat. Jego załamanie wywołałoby globalny chaos pogodowy, w tym zmiany temperatur, zakłócenia monsunów i podniesienie poziomu mórz. Naukowcy z PIK wskazują, że punkt krytyczny dla AMOC może zostać przekroczony w ciągu najbliższych dekad, a zatrzymanie cyrkulacji może nastąpić za 50 do 100 lat. Manjana Milcinski z Uniwersytetu w Oslo zauważyła, że świat nie jest przygotowany na tak nagłe, nieodwracalne i sprzężone zmiany, ponieważ obecne polityki opierają się na założeniu stopniowej ewolucji, a nie gwałtownych przeskoków.
Przekroczenie punktów krytycznych niesie ryzyko efektu domina, gdzie destabilizacja jednego systemu uruchamia lub przyspiesza zmiany w innych. Publikacja raportu zbiegła się w czasie z konferencją COP30 w Brazylii, gdzie rządy muszą ustalić swoje cele redukcyjne na nadchodzącą dekadę. Naukowcy wzywają do natychmiastowego działania: radykalnej redukcji emisji gazów cieplarnianych i aktywnego usuwania dwutlenku węgla z atmosfery, co stanowi moment, w którym można świadomie wybrać inną trajektorię dla wspólnej przyszłości.