Niespotykane dotąd spojrzenie na gospodarkę morską Epoki Żelaza stało się możliwe dzięki odkryciom poczynionym na dnie morskim u wybrzeży Karmel w Izraelu. Naukowcy udokumentowali tam trzy odrębne ładunki statków, spoczywające w obrębie starożytnego, zatopionego miasta portowego Dor, znanego również jako Laguna Tantura.
To przełomowe odkrycie stanowi pierwszy bezpośredni fizyczny dowód na istnienie handlu morskiego z tej epoki, wydobyty w uznanej osadzie portowej Epoki Żelaza na terenie południowego Lewantu. Wyniki badań, szczegółowo opisane na łamach czasopisma akademickiego *Antiquity*, wypełniają lukę w wiedzy, która dotychczas opierała się głównie na dowodach lądowych, dostarczając namacalnych dowodów na intensywność ówczesnej żeglugi.
Projekt badawczy, będący owocem współpracy, był prowadzony przez Thomasa E. Levy’ego z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego oraz Assafa Yasura-Landau z Uniwersytetu Hajfy. Zespół zastosował zaawansowane techniki cyberarcheologiczne w połączeniu z tradycyjnymi podwodnymi wykopaliskami. Dzięki integracji tych metod, naukowcy byli w stanie zrekonstruować aktywność żeglugową z niezwykłą precyzją. Odkryto trzy nałożone na siebie zespoły ładunków, obejmujące okres od XI do VI wieku p.n.e., co ilustruje ciągłą, choć ewoluującą, wymianę międzynarodową trwającą ponad 500 lat.
Najstarsza z kolekcji, oznaczona jako Dor M i datowana na XI wiek p.n.e., świadczy o renesansie handlu dalekiego zasięgu, który nastąpił po upadku Epoki Brązu. Wśród jej zawartości znajdowały się naczynia do przechowywania oraz kotwica z inskrypcją w piśmie cypryjsko-minojskim. Wyraźnie wskazuje to na istnienie solidnych szlaków handlowych łączących region z Cyprem w tym wczesnym okresie. Ten pierwotny dowód doskonale współgra z narracjami historycznymi, takimi jak egipski Raport Wenamuna, który opisywał podróże do Dor około 1000 roku p.n.e.
Kolejny zespół, Dor L1, pochodzący z okresu od późnego IX do wczesnego VIII wieku p.n.e., zawierał dzbany charakterystyczne dla fenickiego rzemiosła. Sugeruje to kontynuację znaczącej aktywności morskiej, nawet gdy bezpośrednie powiązania z Egiptem i Cyprem wydawały się mniej widoczne. Wskazuje to na rosnącą dominację fenickich żeglarzy na regionalnych szlakach morskich w czasie, gdy Dor prawdopodobnie znajdowało się pod kontrolą Królestwa Izraela.
Najnowsze zgrupowanie, Dor L2, datowane na późny VII lub wczesny VI wiek p.n.e., ujawnia wyraźne przejście w kierunku handlu o charakterze uprzemysłowionym. Ładunek ten zawierał amfory cypryjskiego typu z uchwytami koszykowymi, a także kęsy żelaza — masy surowego metalu żelaznego. Ten konkretny ładunek silnie sugeruje rozpoczęcie bardziej zindustrializowanej skali handlu metalami przechodzącego przez Dor, które w tym czasie funkcjonowało pod wpływem imperium asyryjskiego lub babilońskiego.
Łącznie, te warstwowe odkrycia umacniają zrozumienie, że Dor funkcjonowało jako kluczowy węzeł wymiany śródziemnomorskiej, dynamicznie dostosowując profil swoich ładunków w odpowiedzi na zmieniające się siły geopolityczne przez całą Epokę Żelaza. Skrupulatne mapowanie tych zatopionych pozostałości umożliwia badaczom postrzeganie starożytnego świata nie jako statycznego obrazu, lecz jako dynamicznego systemu nieustannej reorientacji i globalnych połączeń.