Szwedzki Instytut Karolinska Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny została przyznana amerykańskim naukowcom Mary E. Brunkow i Fredowi Ramsdellowi oraz japońskiemu badaczowi Shimonowi Sakaguchiemu. Uhonorowano ich za przełomowe odkrycia wyjaśniające, w jaki sposób układ odpornościowy sam się reguluje, aby zapobiegać atakowaniu własnych, zdrowych tkanek organizmu. Komitet Noblowski podkreślił, że praca tych trzech naukowców rozwiązała centralną zagadkę dotyczącą tego, dlaczego większość ludzi nie cierpi z powodu wyniszczających chorób autoimmunologicznych. Ich odkrycia miały kluczowe znaczenie dla zrozumienia regulacji odporności i utorowały drogę dla innowacyjnych strategii terapeutycznych.
Laureaci zidentyfikowali kluczowy mechanizm bezpieczeństwa, zwany „obwodową tolerancją immunologiczną”, koordynowany przez wyspecjalizowane komórki zwane regulatorowymi komórkami T (Tregs). Komórki te działają jak „hamulce” układu odpornościowego, uspokajając go w razie potrzeby. Prace Brunkow i Ramsdella zyskały rozgłos w 2001 roku, kiedy to odkryli genetyczną przyczynę specyficznego szczepu myszy „scurfy”, które były bardzo podatne na choroby autoimmunologiczne. Wykazali również, że mutacje w ludzkim odpowiedniku tego genu, FOXP3, powodują rzadką chorobę autoimmunologiczną zwaną zespołem IPEX.
Pionierskie badania Shimona Sakaguchiego w połowie lat 90. XX wieku zidentyfikowały regulatorowe komórki T jako odrębną podgrupę komórek T, które aktywnie kontrolują inne komórki odpornościowe. Późniejsze badania, w tym te prowadzone przez Sakaguchiego, wykazały, że gen FOXP3 jest kluczowy dla rozwoju regulatorowych komórek T (Tregs). Regulatorowe komórki T odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi immunologicznej i zapobieganiu atakom układu odpornościowego na własne komórki organizmu. Ich dysfunkcja może prowadzić do chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy zwraca się przeciwko ciału. Odkrycia te stanowią podstawę dla rozwoju nowych metod leczenia, które mają na celu przywrócenie prawidłowej funkcji układu odpornościowego. Zrozumienie mechanizmów działania regulatorowych komórek T otworzyło nowe możliwości w leczeniu chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca typu 1. Ponadto, wiedza ta przyczynia się do postępów w immunoterapii nowotworów, gdzie regulatorowe komórki T mogą wpływać na odpowiedź immunologiczną przeciwko komórkom rakowym.
Nagroda obejmuje nagrodę pieniężną w wysokości 11 milionów koron szwedzkich (około 1 miliona dolarów). Prace nad identyfikacją regulatorowych komórek T i zrozumieniem ich roli w obwodowej tolerancji immunologicznej zapoczątkowały nową dziedzinę badań i pobudziły rozwój nowych terapii, z których wiele jest obecnie ocenianych w badaniach klinicznych. Badania nad Tregs stanowią fundament dla rozwoju terapii celowanych, które mogą zrewolucjonizować sposób leczenia wielu schorzeń, minimalizując jednocześnie skutki uboczne w porównaniu do tradycyjnych metod immunosupresyjnych.