Maszyna Enigma M4 sprzedana w Paryżu za 482 600 euro, co potwierdza wartość kryptograficznych artefaktów

Podczas niedawnej aukcji zorganizowanej przez paryski oddział domu aukcyjnego Christie's odnotowano imponujący wynik finansowy przy sprzedaży sprawnej maszyny szyfrującej Enigma M4. Jest to jeden z najrzadszych egzemplarzy techniki kryptograficznej z okresu II wojny światowej. Ten czterorotorowy aparat, używany przez niemiecką Marynarkę Wojenną pod dowództwem admirała Karla Dönitza, osiągnął cenę 482 600 euro. Kwota ta znacząco przekroczyła wstępne szacunki organizatorów, co świadczy o nieprzemijającym zainteresowaniu kolekcjonerów artefaktami związanymi z kluczowymi momentami historii wojskowej i kryptografii.

Model M4, charakteryzujący się drewnianą obudową, klawiaturą oraz czterema wirnikami, stanowił udoskonaloną wersję, którą niemiecka flota wdrożyła do użytku w maju 1941 roku. Jego głównym zadaniem było zapewnienie tajnej komunikacji z okrętami podwodnymi uczestniczącymi w operacji blokady Wielkiej Brytanii. Ten konkretny wariant maszyny jest uznawany za najrzadszy spośród zachowanych egzemplarzy Enigmy i stanowił nie lada wyzwanie dla kryptologów alianckich. Sam Dönitz przez długi czas był głęboko przekonany, że przeciwnikom nie udało się złamać kodu M4.

Sukces w deszyfrowaniu wiadomości przesyłanych za pomocą Enigmy przypisuje się w dużej mierze zespołowi brytyjskich matematyków, na czele którego stał Alan Turing, pracujących w tajnej placówce Bletchley Park. Przełamanie szyfru, które pierwotnie miało miejsce dzięki polskim kryptografom już w 1932 roku, umożliwiło aliantom potencjalne skrócenie konfliktu o kilka lat. Wkład Turinga i jego współpracowników, działających w warunkach absolutnej tajemnicy, został ujawniony opinii publicznej dopiero w latach 90. XX wieku.

Sprzedany egzemplarz znajdował się wcześniej w kolekcji francuskiego kolekcjonera. Nabywca zdecydował się zachować anonimowość, co jest powszechną praktyką przy transakcjach dotyczących tak cennych historycznych reliktów. Opisywana transakcja wpisuje się w ogólny trend wzrostu wartości podobnych artefaktów na rynku światowym. Dla porównania, inny aparat M4 został sprzedany w Nowym Jorku w 2015 roku przez dom aukcyjny Bonhams za 365 000 dolarów. Z kolei w 2019 roku Sotheby's zrealizował sprzedaż egzemplarza Enigmy M4 znalezionego w bunkrze niemieckiej bazy morskiej w Trondheim w Norwegii za kwotę 800 tysięcy dolarów.

Historycznie rzecz biorąc, pierwsze warianty maszyn szyfrujących z wirnikami, czyli Enigmy, zostały opatentowane przez Arthura Scherbiusa już w 1918 roku z przeznaczeniem komercyjnym, zanim zostały zaadaptowane przez niemieckie służby wojskowe od połowy lat dwudziestych XX wieku. Całkowita liczba wyprodukowanych szyfratorów Enigma przekroczyła dwieście tysięcy sztuk, a po kapitulacji Niemiec wojskowi otrzymali rozkaz zniszczenia większości z nich. Udoskonalenia, takie jak panel łączący, który umożliwiał wygenerowanie ponad 2*10^14 możliwych konfiguracji połączeń, znacząco podnosiły odporność kryptograficzną. Niemniej jednak, w przeciwieństwie do radzieckiej maszyny M-125 Fiłalka, Enigma nie potrafiła zaszyfrować litery samą sobą, co stanowiło jedną z jej słabości kryptograficznych. Sprzedaż tego unikatowego artefaktu uwypukla nie tylko historyczne znaczenie wyścigu kryptograficznego tamtej epoki, ale także trwałe zainteresowanie technologiami, które kształtowały geopolityczny obraz XX wieku.