Wiele powszechnych przesądów, które nadal obecne są w naszej codzienności, ma swoje głębokie korzenie w historii i kulturze naszych przodków. Te wierzenia, często przekazywane z pokolenia na pokolenie, odzwierciedlają sposób postrzegania świata przez dawne cywilizacje, nawet w obliczu współczesnych osiągnięć naukowych.
Przekonanie, że czarny kot przebiegający drogę przynosi pecha, ma złożoną historię. W starożytnym Egipcie koty były czczone jako święte zwierzęta, związane z boginią Bastet, i uważano je za przynoszące szczęście. Jednak w średniowieczu, zwłaszcza w Europie, nastąpiła radykalna zmiana postrzegania tych zwierząt. Skojarzono je z czarami, czarną magią i pomocnictwem czarownic, co doprowadziło do ich masowych prześladowań. W XIII wieku papieska bulla opisywała demony jako „pół-człowieka, pół-kota”, co przyczyniło się do utrwalenia negatywnego wizerunku i wiązania czarnych kotów z nieszczęściem. W niektórych kulturach, jak w Chinach, czarny kot jest postrzegany jako symbol ochrony domu przed złymi siłami, co pokazuje, jak bardzo przesądy są zależne od kontekstu kulturowego. Warto zaznaczyć, że w Wielkiej Brytanii panuje przesąd, że czarny kot przynosi szczęście.
Z kolei przesąd o zakazie gwizdania w domu, aby nie stracić pieniędzy, ma swoje korzenie w tradycji słowiańskiej. Wierzono, że gwizdanie w pomieszczeniach może przyciągać złe duchy lub demony domowe. Inna teoria, pochodząca z XVI wieku, wiąże ten przesąd z kupcami, którzy nosili srebrne monety w ustach, aby ich nie zgubić. Gwizdanie mogło spowodować wypadnięcie monety, stąd ostrzeżenie „nie gwiżdż, bo nie będziesz miał pieniędzy”.
W kulturze słowiańskiej próg domu miał szczególne znaczenie, symbolizując granicę między światem żywych a zaświatami. Wierzono, że przekraczanie go z pewnymi przedmiotami lub w określony sposób może zakłócić spokój duchów przodków i sprowadzić nieszczęście. Dlatego też unikano witania się czy żegnania przez próg, a nawet kładziono na nim przedmioty mające chronić dom przed złymi mocami.
Przesąd związany z kukułką, której głos miał przepowiadać przyszłość, jest powszechny w Europie i Azji. Słowianie łączyli tego ptaka z boginią wiosny i płodności, Żywą. Liczba jej kukań miała określać liczbę lat do ślubu lub śmierci. Współczesne badania sugerują, że obecność kukułek może być wskaźnikiem bioróżnorodności, która z kolei może być powiązana z długowiecznością gatunków, nadając temu przesądowi pewien ekologiczny wymiar.
Psychologicznie, przesądy często wynikają z ludzkiej potrzeby zrozumienia świata i radzenia sobie z lękiem przed nieznanym. W sytuacjach niepewności dają one poczucie kontroli, nawet jeśli jest ono iluzoryczne. Mechanizm samospełniającego się proroctwa sprawia, że wierząc w przesąd, możemy nieświadomie działać w sposób, który prowadzi do jego spełnienia. Badania wskazują, że ponad połowa Polaków wierzy w co najmniej jeden przesąd, co podkreśla ich trwałe miejsce w naszej psychice i kulturze. Ponad połowa Polaków, a konkretnie 54%, wierzy w przynajmniej jeden przesąd. Warto pamiętać, że choć przesądy nie mają naukowych podstaw, mogą wpływać na nasze samopoczucie i zachowanie, często jako forma radzenia sobie z niepewnością i dążenia do porządku w chaosie postrzeganej rzeczywistości.