Wielojęzyczność spowalnia biologiczne starzenie i wzmacnia funkcje poznawcze – dowodzi europejskie badanie

Rozległe europejskie badanie, które objęło ponad 86 tysięcy obywateli w wieku od 51 do 90 lat, zamieszkujących 27 różnych krajów, dostarczyło niezbitych dowodów na istnienie bezpośredniego i istotnego związku między posługiwaniem się kilkoma językami a opóźnieniem procesów biologicznego starzenia. Ponadto, naukowcy zaobserwowali lepsze zachowanie zdrowia poznawczego w późniejszych latach życia. Analizą kierował neurobiolog Agustín Ibáñez z Global Brain Health Institute przy Trinity College w Dublinie. Jego celem było precyzyjne określenie, w jaki sposób kompetencje językowe wpływają na tempo zmian związanych z wiekiem, uwzględniając jednocześnie indywidualne wskaźniki stanu zdrowia i przyjęty styl życia uczestników.

Uzyskane rezultaty wyraźnie wskazują, że osoby posługujące się wyłącznie jednym językiem są obciążone dwukrotnie większym prawdopodobieństwem przyspieszonego starzenia w porównaniu do tych, którzy swobodnie przełączają się między dwoma lub większą liczbą języków. W przypadku osób wielojęzycznych (multilingwów) ryzyko to jest niższe o około 54%. Co więcej, efekt ochronny ma charakter kumulacyjny: im więcej języków dana osoba opanowała, tym bardziej znaczący jest jej wkład w zdrowe i długie życie. Ta korelacja okazała się wyjątkowo stabilna, nawet po wnikliwej korekcie danych uwzględniającej kluczowe zmienne, takie jak poziom wykształcenia, status społeczno-ekonomiczny oraz środowisko życia.

Autorzy badania sugerują, że promowanie wielojęzyczności może stać się potencjalną strategią w zakresie zdrowia publicznego. Celem takiej strategii byłoby zwiększenie odporności poznawczej i utrzymanie samodzielności funkcjonalnej w podeszłym wieku. Obserwacja ta jest zgodna z już istniejącymi dowodami naukowymi. Przykładowo, dane opublikowane w czasopiśmie BMC Geriatrics potwierdzają korelację między większą liczbą znanych języków a lepszymi wynikami w testach zdolności poznawczych u osób starszych mieszkających w społecznościach.

Konieczność ciągłego przełączania się między różnymi systemami językowymi stanowi intensywny trening dla systemu kontroli wykonawczej mózgu. Proces ten angażuje w szczególności korę przedczołową grzbietowo-boczną. To nieustanne obciążenie sieci neuronowych sprzyja utrzymaniu plastyczności mózgu i efektywnie opóźnia zmiany związane z wiekiem. Dodatkowe analizy przeprowadzone w regionach o wysokim wskaźniku wielojęzyczności, na przykład w Indiach, wykazały, że osoby dwujęzyczne (bilingwi) potrafią zachować wysoki poziom funkcjonowania, nawet jeśli ich mózgi wykazują znacznie większe uszkodzenia strukturalne niż u osób posługujących się tylko jednym językiem. Jest to dowód na niezwykłą zdolność kompensacyjną.

Profesor Jubin Abutalebi podkreślił, że u osób, które posługują się kilkoma językami, objawy demencji mogą ujawnić się z opóźnieniem wynoszącym od 4 do 5 lat. Fakt ten jest kluczowy i wyraźnie sugeruje, że doświadczenie językowe buduje znaczący rezerwuar poznawczy. Ten rezerwuar umożliwia mózgowi dłuższą i skuteczniejszą kompensację zmian patologicznych lub tych wynikających z naturalnego procesu starzenia. Opanowanie kolejnego języka, jak widać, to inwestycja w długowieczność i sprawność umysłu.