Vanaf 12 oktober 2025 markeert de Europese Unie een significante verschuiving in haar grensbeheer met de gefaseerde introductie van het Elektronisch In- en Uitreissysteem, kortweg EES genoemd. Dit geautomatiseerde instrument is ontworpen om de manier waarop niet-EU-burgers de Schengenzone betreden en verlaten fundamenteel te moderniseren. Het systeem, dat de traditionele paspoortstempels grotendeels vervangt, is een uiting van een grotere wens om de externe grenzen van het blok te versterken en de interne mobiliteit te stroomlijnen. De startdatum van 12 oktober 2025 is door de Europese Commissie vastgesteld voor de geleidelijke uitrol bij de buitengrenzen van de 29 deelnemende Europese landen.
De kern van de EES-operatie ligt in de verzameling van biometrische gegevens. Bij de eerste interactie met het systeem zullen reizigers van buiten de EU, inclusief die uit visumvrije landen als de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk, hun vingerafdrukken en gezichtsscan moeten laten vastleggen via digitale kiosken. Deze gegevens, samen met paspoortinformatie, worden vervolgens opgeslagen en bij volgende bezoeken vergeleken met de bestaande registratie, wat de identificatie versnelt en de nauwkeurigheid verhoogt. Kinderen onder de 12 jaar zijn vrijgesteld van de vingerafdrukverplichting.
De implementatie verloopt niet van de ene op de andere dag. De Europese Commissie heeft een overgangsperiode van zes maanden vastgesteld, die loopt tot 10 april 2026, om logistieke uitdagingen te beheren, waarna het systeem volledig operationeel zal zijn. De vereisten voor de lidstaten zijn duidelijk: binnen dertig dagen na de start moeten 10% van de passagiers geregistreerd zijn, oplopend naar 100% tegen april 2026. Het systeem zal van kracht zijn in 29 landen, waaronder Zwitserland, IJsland en Noorwegen, maar de controle aan de grenzen van Zuid-Cyprus en Ierland blijft voorlopig handmatig.
Het EES dient als een onverbiddelijke digitale klok om de naleving van de verblijfsduurregels te waarborgen: niet-EU-burgers mogen maximaal negentig dagen binnen een periode van honderdtachtig dagen in het Schengengebied verblijven. De opgeslagen gegevens blijven drie jaar beschikbaar voor toekomstige controles, tenzij er binnen die periode opnieuw wordt gereisd. Dit systeem werkt parallel aan het European Travel Information and Authorisation System (ETIAS), dat voorafgaand aan de reis een autorisatie verleent op basis van risicoprofielen. De introductie van EES is bedoeld om de veiligheid te verhogen en illegale grensoverschrijdingen tegen te gaan, met de verwachting dat dit zal leiden tot een vlottere ervaring aan de buitengrenzen.