Op 16 oktober 2025 werd in Brussel de herziene Afvalrichtlijn formeel aangenomen door de Europese Unie. Deze fundamentele wetgeving introduceert dwingende mechanismen die gericht zijn op een substantiële vermindering van zowel voedsel- als textielafval binnen de gehele EU. De beslissing markeert een cruciaal moment in het milieubeleid van de regio. Lidstaten krijgen hiermee de kans om hun economische modellen grondig te herzien en sterker te oriënteren op de principes van de circulaire economie.
De kern van de richtlijn ligt in het vaststellen van meetbare prestatie-indicatoren. Voor de sector van voedselafval is een doelstelling vastgelegd om dit afval met 10% te verminderen tegen 2030. Dit geldt specifiek voor de sectoren verwerking en productie, vergeleken met de gemiddelde jaarlijkse cijfers van 2021–2023. Voor detailhandel, horeca en huishoudens zijn de eisen nog strenger: hier wordt een reductie van 30% per hoofd van de bevolking voorgeschreven, eveneens gebaseerd op dezelfde referentieperiode. Deze streefcijfers zijn de allereerste in hun soort die op EU-niveau zijn vastgesteld en vereisen een herbezinning op de gehele voedselketen.
Tegelijkertijd introduceert de richtlijn verplichte regelingen voor Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor textielproducten en schoeisel. Dit heeft tot gevolg dat de financiële last voor het beheer van dit afval verschuift van gemeenten naar de partijen die de producten op de markt brengen. De textielsector genereert jaarlijks een enorme hoeveelheid van 12,6 miljoen ton afval in de EU. Schokkend is dat slechts een vijfde van dit materiaal gescheiden wordt ingezameld voor hergebruik of recycling.
De nieuwe regels zijn bedoeld om innovatie in het ontwerp te stimuleren en de verantwoordelijkheid van bedrijven voor de levenscyclus van hun goederen te vergroten. Micro-ondernemingen krijgen een extra jaar de tijd om te voldoen aan de UPV-vereisten. Ondernemingen in de sociale economie die zich bezighouden met de inzameling en verwerking van secundair textiel, zijn vrijgesteld van de UPV-verplichtingen. Zij mogen echter wel hun eigen inzamelingssystemen opzetten, mits het afvalbeheer wordt uitgevoerd via de producentenverantwoordelijkheidsorganisaties.
De Europese Commissie zal tegen 2027 een grondige evaluatie uitvoeren van de implementatie van de richtlijn. Dit is noodzakelijk om een beter inzicht te krijgen in de voornaamste oorzaken van verliezen en voedselverspilling in de primaire productie. Deze beoordeling zal tevens de mogelijkheid onderzoeken om de doelstellingen voor 2030 aan te passen en nieuwe streefcijfers vast te stellen voor de periode na 2030, potentieel tot 2035. Bovendien dient de Commissie uitvoeringsregels vast te stellen die rekening houden met variaties in toeristenstromen bij de beoordeling van de door de lidstaten behaalde reductie van voedselafval.
Lidstaten krijgen nu 20 maanden de tijd om de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving. Voor het opzetten van de UPV-regelingen voor textiel en schoeisel is een termijn van 30 maanden voorzien. Zij moeten uiterlijk 17 januari 2026 de bevoegde autoriteiten aanwijzen die verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van maatregelen ter voorkoming van voedselafval. Hun programma's ter voorkoming van voedselafval moeten vóór 17 oktober 2027 worden aangepast aan de vereiste maatregelen. Deze verschuiving in regelgeving, die deel uitmaakt van bredere 'groene' hervormingen en de EU-strategie voor duurzaam en circulair textiel, heeft als doel niet alleen de vervuiling te verminderen, maar ook als katalysator te dienen voor technologische vooruitgang. ESTAT-gegevens van 2020 tot 2023 tonen grote hoeveelheden voedselafval en geen duidelijke neerwaartse trend, wat de herziene richtlijn een cruciale stap maakt om de EU terug op koers te brengen voor het bereiken van haar ecologische doelen en de verwezenlijking van Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling 12.3 te ondersteunen.