Een internationaal team van wetenschappers heeft een baanbrekende prestatie geleverd door functionele eicellen te genereren uit huidcellen. Deze doorbraak biedt potentieel nieuwe mogelijkheden voor vrouwen die hun eicelreserve hebben verloren, bijvoorbeeld door kankerbehandelingen, en kan in de toekomst een oplossing bieden voor bepaalde vormen van onvruchtbaarheid waar conventionele methoden tekortschieten. De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in Nature Communications.
Het proces, ontwikkeld onder leiding van onderzoeker Shoukhrat Mitalipov van het Center for Cell and Embryonic Gene Therapy aan de Oregon Health & Science University, omvat het omzetten van huidcellen van een patiënt naar functionele eicellen. Dit gebeurt door de kern van een huidcel, die het DNA van de patiënt bevat, te plaatsen in een gedoneerde eicel waaruit de oorspronkelijke kern is verwijderd. Om te voorkomen dat de nieuwe cel een dubbele set chromosomen krijgt, hebben de wetenschappers een experimentele procedure genaamd 'mitomeiose' ontwikkeld. Dit proces bootst natuurlijke celdelingsstappen na en elimineert overtollige chromosomen, wat resulteert in een eicel met de juiste genetische samenstelling. In totaal zijn er tot 82 functionele eicellen geproduceerd uit somatische cellen met deze techniek.
In het laboratorium werden deze eicellen bevrucht met sperma. Ongeveer 9% van de bevruchte eicellen ontwikkelde zich tot het blastocystestadium, wat overeenkomt met de zesde dag na bevruchting – het stadium waarin embryo's doorgaans worden teruggeplaatst bij traditionele IVF. Hoewel de embryo's vanwege regelgeving niet verder werden gekweekt, suggereren alle indicaties dat ze levensvatbaar zouden zijn en tot een geboorte zouden kunnen leiden, vergelijkbaar met andere in-vitrotechnieken.
Ondanks de veelbelovende resultaten, erkennen de makers van deze experimentele techniek dat er nog aanzienlijke hindernissen te overwinnen zijn voordat deze wereldwijd in klinische laboratoria kan worden toegepast. De studie vermeldt dat de meeste embryo's in een zeer vroeg stadium stopten met ontwikkelen. Bovendien vertoonde een significant deel van de gevormde blastocysten chromosomale afwijkingen. De wetenschappers benadrukken dat toekomstig succes afhangt van het effectief verwijderen van het 'epigenetische geheugen' van de oorspronkelijke cel en het waarborgen dat de resulterende embryo's alle celtypen kunnen genereren die nodig zijn voor de vorming van een compleet organisme. Het correct wissen en herschrijven van dit geheugen is cruciaal voor succesvolle celreprogrammatie.
Deskundigen reageren met voorzichtig optimisme. Professor Ying Cheong van de Universiteit van Southampton noemde het een emotionele doorbraak. Professor Richard Anderson van de Universiteit van Edinburgh ziet potentieel voor vrouwen die hun eicelreserve hebben verloren na bijvoorbeeld kankerbehandeling, en beschouwt het als een hoopvolle stap, ondanks de nog te overwinnen uitdagingen.
Naast de technische uitdagingen roepen deze nieuwe methoden voor vruchtbaarheidsbehandelingen ook intense ethische debatten op. Rocío Núñez Calonge, wetenschappelijk directeur van Grupo UR Internacional en coördinator van de Ethische Groep van de Spaanse Fertiliteitsvereniging, wijst op eerdere ethische bezwaren van de Ethische Commissie van de American Society for Reproductive Medicine tegen het gebruik van somatische celkerntransplantatie voor vruchtbaarheidsbehandelingen, vanwege zorgen over veiligheid en maatschappelijke implicaties. Professor Roger Sturmey van de Universiteit van Hull pleit voor voortgezet onderzoek en een open dialoog met de samenleving, waarbij hij benadrukt dat er een solide ethisch en regelgevend kader nodig is om het publieke vertrouwen in deze innovatieve technieken te waarborgen.
Miljoenen paren wereldwijd kampen met onvruchtbaarheid; ongeveer 17,5% van de mensen wereldwijd heeft op enig moment in hun leven moeite gehad met conceptie. De impact van kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, op de ovariële reserve is goed gedocumenteerd, wat leidt tot vroegtijdige menopauze en verminderde vruchtbaarheid. Deze nieuwe technologie, hoewel nog in een vroeg stadium, biedt een sprankje hoop voor degenen die traditionele vruchtbaarheidsbehandelingen hebben uitgeput.
Deze ontwikkeling bouwt voort op decennia van onderzoek in celreprogrammatie en in-vitrofertilisatie (IVF). Hoewel de weg naar klinische toepassing lang is, biedt deze techniek een nieuw perspectief voor velen die kampen met onvervulde kinderwensen, en onderstreept het de voortdurende vooruitgang in de reproductieve geneeskunde.