De instrumenten van de James Webb Space Telescope (JWST) blijven baanbrekende gegevens leveren over de allervroegste stadia van het bestaan van de kosmos. Tussen deze onthullingen springen de zogenaamde 'rode stippen' in het oog. Dit zijn compacte, extreem heldere objecten waarvan de kenmerken de gevestigde opvattingen over de vorming van de eerste sterrenstelsels ter discussie stellen. Deze mysterieuze verschijnselen werden voor het eerst waargenomen in 2022. Ze vertoonden een gloed in lange golflengten die niet strookte met wat verwacht werd van bekende sterrenstelsels of zwarte gaten.
In september 2025 presenteerde een onderzoeksteam onder leiding van Anna de Graaff van het Max Planck Instituut voor Astronomie een gedetailleerde analyse van een van deze objecten, dat de bijnaam 'De Rots' (The Cliff) kreeg. Dit object, dat zich op een afstand van ongeveer 12 miljard lichtjaar bevindt, vertoont een uniek lichtspectrum. Dit spectrum wordt gekenmerkt door een abrupte afsnijding van ultraviolette straling, gevolgd door een intense piek bij lagere energiegolflengten. Dit gedrag is volstrekt atypisch voor reguliere sterrenstelsels of nabije zwarte gaten.
De analyse van het spectrum van 'De Rots' wees uit dat de energetische eigenschappen vergelijkbaar zijn met die van zwarte gaten, maar dat het object tegelijkertijd omgeven is door heet, dicht gas. Deze combinatie ondersteunt het model van een 'gas-omhulde zwarte gaten', een concept dat eerder dit jaar werd voorgesteld en de notie van een zogenaamde 'zwarte-gat-ster' versterkt. Vanwege zijn buitengewone helderheid vergeleken de auteurs van de studie 'De Rots' met een “bijzondere robijn”.
Deze 'rode stippen' zouden de kiemen kunnen vertegenwoordigen van de centra van moderne sterrenstelsels. Als deze hypothese wordt bevestigd, kan dit licht werpen op de manier waarop de eerste structuren in het vroege heelal zijn ontstaan en zich hebben geclusterd. Een recente publicatie in Nature Astronomy ondersteunt deze visie door een van de rode stippen te beschrijven die omringd is door acht sterrenstelsels en is ondergedompeld in een uitgestrekte halo van donkere materie. Dit doet denken aan de configuratie van quasars, de energieke kernen die zich in het hart van veel sterrenstelsels bevinden. Het hoge wetenschappelijke belang blijkt uit het feit dat er in drie jaar tijd ongeveer 200 werken over 'rode stippen' zijn gepubliceerd in de arXiv-repository.
Eerder veroorzaakten deze objecten, die mogelijk bestonden in de periode van 600 miljoen tot 1,5 miljard jaar na de Oerknal, controverse. Hun veronderstelde volwassenheid en massa leken onmogelijk voor zo'n jonge kosmos, wat hen de bijnaam 'vernietigers van het universum' opleverde. Het 'zwarte-gat-ster'-model, waarbij een supermassief zwart gat zo actief materie absorbeert dat zijn dichte gasomhulsel gloeit als een ster, biedt echter een elegantere verklaring voor de waargenomen helderheid en dichtheid. Objecten zoals 'De Rots', met zijn scherpe spectrale stijging – bekend als de 'Balmer break' – dwingen ons de mechanismen van vroege stervorming en de groei van zwarte gaten te heroverwegen. Dit suggereert dat de ontwikkelingspaden van materie in het begin van de tijd veel diverser waren dan voorheen werd aangenomen.