Astronomen hebben RAD J131346.9+500320 ontdekt, de meest verre en helderste 'odd radio circle' (ORC) tot nu toe. Deze intrigerende objecten, die pas zes jaar geleden voor het eerst werden gedetecteerd, zijn uitgestrekte, zwakke ringen van radio-emissie die sterrenstelsels omringen en uitsluitend zichtbaar zijn in het radiogolfspectrum. Ze bestaan uit relativistisch, gemagnetiseerd plasma en zijn een relatief nieuw fenomeen in de astronomie. De nieuw ontdekte ORC heeft een roodverschuiving van ongeveer 0,94, wat betekent dat we het zien zoals het was toen het universum ongeveer de helft van zijn huidige leeftijd had. Met een afstand die teruggaat tot ongeveer 7,7 miljard jaar geleden, vertegenwoordigt RAD J131346.9+500320 een significante stap in ons begrip van de vroege kosmos. De schaal en helderheid maken het een cruciaal doelwit voor toekomstig onderzoek naar de vorming en evolutie van deze structuren.
Wat deze specifieke ORC bijzonder fascinerend maakt, is de zeldzame dubbele ringstructuur, waarvan dit pas het tweede bekende voorbeeld is. Deze overlappende ringen kunnen cruciale inzichten bieden in de vorming van ORC's, mogelijk wijzend op meerdere energetische gebeurtenissen binnen het moederstelsel. Wetenschappers speculeren dat deze dubbele ringen het resultaat kunnen zijn van twee outflows die in tegenovergestelde richting uit een object worden geblazen, vergelijkbaar met de dubbele jets die uit actieve zwarte gaten komen.
Onderzoekers suggereren dat ORC's mogelijk verband houden met 'superwind'-uitstromen uit spiraalvormige gastheer-radiosterrenstelsels. Deze uitstromen kunnen ontstaan door intense stervorming of actieve galactische kernen, die materie en magnetische velden in het omringende medium drijven en zo uitgestrekte circulaire radiohalo's produceren. Een andere theorie stelt dat ORC's worden gevormd door schokgolven die worden veroorzaakt door botsende supermassieve zwarte gaten of galactische fusies. Recente studies suggereren dat de cirkels schokgolven zijn die worden veroorzaakt door krachtige winden die uit de centrale sterrenstelsels waaien, mogelijk aangewakkerd door een periode van intense stervorming en de daaropvolgende supernova-explosies. Deze winden kunnen snelheden tot 2.000 kilometer per seconde bereiken en materie en magnetische velden uit het sterrenstelsel drijven.
Elke nieuwe ORC draagt bij aan ons begrip van het universum en roept tegelijkertijd verdere vragen op over de krachtige kosmische processen die deze immense, wolkachtige ringen vormen. De ontdekking van RAD J131346.9+500320, samen met twee andere belangrijke kosmische reuzen, benadrukt het potentieel voor nieuwe perspectieven in de interactie tussen jets van zwarte gaten, galactische winden en hun omgeving. Met de komst van nieuwe instrumenten zoals de Square Kilometre Array (SKA) wordt verwacht dat er nog meer van deze fascinerende kosmische structuren zullen worden ontdekt, wat ons begrip van galactische evolutie verder zal verdiepen.