Wetenschappers hebben nieuwe inzichten verworven die licht werpen op een kritieke periode in de geschiedenis van de aarde, waarin de diepe wateren rond Antarctica een cyclus van verstikking en heropleving doormaakten. Deze baanbrekende bevindingen, die in 2025 werden gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift *Nature Communications*, tonen aan dat de diepzeebodem van de Zuidelijke Oceaan grootschalige deoxygenatie-evenementen heeft ondergaan tijdens een oud interglaciaal tijdperk, dat zich ongeveer 426.000 jaar geleden voordeed.
De kern van dit onderzoek lag in de gedetailleerde analyse van diepzeekernen. Specifiek werd autigeen uranium (aU) onderzocht, afkomstig uit de IODP U1540-locatie in het zuidelijke deel van de Stille Oceaan. De onderzoekers stelden vast dat de concentraties van dit element abnormaal hoog waren. Deze verhoogde niveaus van aU fungeren als een directe chemische handtekening, die onomstotelijk wijst op een aanzienlijke daling van het zuurstofgehalte in de diepste lagen van de oceaan.
Het is cruciaal om op te merken dat deze periodes van zuurstoftekort niet op zichzelf stonden. Ze vielen samen met aanzienlijke veranderingen in het mondiale klimaat. De temperatuur van het bodemwater steeg destijds met ongeveer 1 °C boven de huidige waarden. Tegelijkertijd bereikte het wereldwijde zeeniveau een piek die 13 meter hoger lag dan het huidige niveau. Dit samenvallen van extreme omstandigheden benadrukt de nauwe relatie tussen ijsmassa's en de chemische balans van de oceaan.
De wetenschappelijke consensus is dat de terugtrekking van de West-Antarctische IJskap (WAIS) tijdens deze prehistorische warme periode de drijvende kracht was achter de waargenomen veranderingen. Het massale smelten van deze ijskap introduceerde een enorme instroom van zoet water in de oceaan. Dit leidde tot een fundamentele herstructurering van de oceaanstromingen, wat op zijn beurt resulteerde in de verarming van zuurstof in de diepere waterkolommen. Dit mechanisme illustreert hoe de dynamiek van de ijskappen direct de 'ademhaling' van de diepzee beïnvloedt.
Dit historische proces dient als een krachtige demonstratie van de extreme gevoeligheid van het Antarctische ijscontinent voor opwarming. De onderzoekers waarschuwen dat dergelijke gebeurtenissen zich in de toekomst kunnen herhalen. Gezien de huidige stijging van de mondiale temperaturen en de versnelde afsmelting van gletsjers, staat de oceaan opnieuw onder druk. Een herhaling van deze deoxygenatie zou de ritmes van het klimaat en de zuurstofhuishouding van de oceanen voor duizenden jaren kunnen veranderen.
De auteurs van de studie benadrukken de blijvende impact van dergelijke gebeurtenissen op het mariene geheugen. Zij stellen: “De diepten van de oceaan onthouden alles. En wanneer het ijs zich terugtrekt, begint het water te spreken.” Deze poëtische maar wetenschappelijk onderbouwde uitspraak onderstreept de urgentie van het begrijpen van de complexe wisselwerking tussen de Antarctische ijsmassa en de gezondheid van onze wereldzeeën, nu we ons in een tijdperk van snelle klimaatverandering bevinden.