De sluier is opgelicht van een prehistorisch landschap in Oost-Antarctica dat gedurende een verbazingwekkende periode van naar schatting 34 miljoen jaar perfect bewaard is gebleven onder een ijskap van bijna twee kilometer dik. Deze baanbrekende ontdekking, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications, biedt een ongekend inzicht in hoe het continent eruitzag voordat de huidige, massale ijstijd begon. Het onthult een radicaal andere Antarctische omgeving die bestond vóór deze ingrijpende klimatologische verschuiving.
Wetenschappers hebben gebruikgemaakt van geavanceerde gegevens afkomstig van de Canadese satelliet RADARSAT om dit verborgen terrein digitaal in kaart te brengen. Het onderzochte oppervlak beslaat een indrukwekkende 32.000 vierkante kilometer, een omvang die vergelijkbaar is met die van Wales. Deze gedetailleerde cartografie bracht een complexe, preglaciale topografie aan het licht, die de contouren schetst van een landschap dat miljoenen jaren geleden door water werd gevormd.
De kenmerken die werden waargenomen, wijzen op een landschap dat ooit gevormd werd door krachtige, oeroude riviersystemen. De topografie omvat waaiervormige valleien, verzonken bergketens en diepe fjorden die op sommige plaatsen bijna 1.500 meter naar beneden duiken. Het bestaan van deze structuren suggereert sterk dat watererosie een dominante rol speelde bij de vorming van het Antarctische oppervlak voordat het ijs zich vestigde.
Dit ‘verloren gewaande gebied’ functioneert als een cruciale tijdcapsule. Het heeft klimatologische, hydrologische en zelfs vegetatieve sporen behouden van een cruciaal moment in de geschiedenis van de aarde. Het landschap werd verzegeld op het exacte moment dat de planeet een significante afkoelingsperiode inging. Deze overgang vond plaats tussen het Eoceen en het Oligoceen, ongeveer 34 miljoen jaar geleden. De massale vergletsing werd destijds in gang gezet door een kritieke daling van de atmosferische koolstofdioxideconcentratie.
Het karteringswerk identificeerde drie belangrijke verheven landmassa's, die de naam Hoogland A kregen. Het was in dit gebied dat fluviatiele erosie (erosie door stromend water) de ingewikkelde, vertakte valleisystemen creëerde. Het begrijpen van de manier waarop deze oeroude topografie gedurende eonen onder zulke extreme omstandigheden kon overleven, biedt vitale inzichten voor hedendaagse glaciologie.
Deze kennis is van cruciaal belang voor het beoordelen van de toekomstige stabiliteit van de Antarctische ijskap in het licht van de huidige opwarming van de aarde. Bovendien is nu duidelijk geworden dat de oude ondergrondse topografie de dynamiek van de moderne ijsstroom beïnvloedt. Dit betekent dat het landschap uit het verleden op subtiele wijze bepaalt hoe de ijskap zich vandaag de dag gedraagt en reageert op klimaatverandering, wat de noodzaak benadrukt om de geschiedenis van de aarde te kennen om de toekomst ervan te voorspellen.