Zeldzame Enigma M4-machine brengt bijna een half miljoen euro op bij veiling in Parijs, wat de waarde van cryptografische relikwieën onderstreept

Tijdens een recente veiling in de Parijse vestiging van Christie's werd een opmerkelijke prijs neergelegd voor een operationele Enigma M4-machine. Dit exemplaar, een van de zeldzamere versies van de Duitse versleutelingsapparatuur uit de Tweede Wereldoorlog, bracht maar liefst 482.600 euro op. Dit bedrag overtrof de initiële schattingen van de veilingmeesters ruimschoots. Het illustreert de aanhoudende fascinatie van verzamelaars voor objecten die nauw verbonden zijn met cruciale momenten uit de militaire geschiedenis en de cryptografie.

Deze specifieke vierrotorige machine werd ingezet door het Duitse Ministerie van Marine, onder bevel van admiraal Karl Dönitz. De verkoop benadrukt de hoge verzamelwaarde van artefacten die een rol speelden in de cryptografische strijd. De interesse van de markt in deze stukken lijkt onverminderd groot, wat de historische betekenis van de Enigma bevestigt.

De M4-variant, herkenbaar aan zijn houten behuizing, toetsenbord en vier rotoren, vertegenwoordigde een significante upgrade. De Duitse marine nam deze verbeterde machine in mei 1941 in gebruik. Het primaire doel was het waarborgen van geheime communicatie met de U-boten die betrokken waren bij de blokkade van Groot-Brittannië. Dit model wordt beschouwd als het meest schaarse onder de bewaard gebleven Enigma-exemplaren. Voor de geallieerde cryptanalisten vormde de M4 een bijzonder lastige puzzel. Admiraal Dönitz bleef lange tijd overtuigd dat de geallieerden er nooit in zouden slagen de M4-code te kraken.

Het baanbrekende succes in het ontcijferen van de Enigma-berichten wordt voornamelijk toegeschreven aan het team van Britse wiskundigen, onder leiding van Alan Turing, die hun werk verrichtten in Bletchley Park. Hoewel de basis voor de doorbraak al in 1932 werd gelegd door Poolse cryptografen, zorgde de Britse inspanning ervoor dat de oorlog potentieel met jaren werd verkort. De cruciale bijdragen van Turing en zijn collega's, uitgevoerd onder de strengste geheimhouding, werden pas in de jaren negentig publiekelijk bekendgemaakt.

Het exemplaar dat nu in Parijs werd verkocht, was voorheen in het bezit van een Franse verzamelaar. De koper heeft, zoals vaak het geval is bij de aankoop van zulke kostbare historische stukken, anoniem willen blijven. Deze transactie past in een bredere trend van waardestijging voor vergelijkbare artefacten op de wereldmarkt. Ter vergelijking: een andere M4 werd in 2015 door Bonhams in New York geveild voor 365.000 dollar. Nog indrukwekkender was de verkoop door Sotheby's in 2019 van een Enigma M4, gevonden in een bunker op de Duitse marinebasis in Trondheim, Noorwegen, voor een bedrag van 800.000 dollar.

De oorspronkelijke, op rotoren gebaseerde Enigma-machines werden in 1918 gepatenteerd voor commercieel gebruik door Arthur Scherbius. Vanaf het midden van de jaren twintig werden ze echter door de Duitse strijdkrachten overgenomen en aangepast. In totaal zijn er meer dan tweehonderdduizend Enigma-codeermachines geproduceerd. Na de Duitse overgave kregen militaire eenheden het bevel de meeste apparaten te vernietigen. Verbeteringen, zoals de inzet van een stekkerbord dat meer dan 2 maal 10 tot de 14e combinaties mogelijk maakte, verhoogden de cryptografische weerstand aanzienlijk.

Een belangrijk verschil met bijvoorbeeld de Sovjet M-125 Fialka was dat de Enigma de neiging had een letter niet naar zichzelf te coderen, wat een van de inherente zwaktes in het ontwerp vormde. De recente veiling bevestigt niet alleen het historische belang van de cryptografische wapenwedloop uit de oorlogsjaren, maar ook de blijvende fascinatie voor de technologieën die het geopolitieke landschap van de twintigste eeuw hebben gevormd.