In Peru, een land dat officieel 48 inheemse talen erkent, vindt een opmerkelijke transformatie plaats tegen de achtergrond van hun dreigende verdwijning. De jongere generatie wendt zich actief tot moderne technologieën om talen zoals Quechua en Shipibo-Konibo te behouden en te bevorderen. Deze beweging is meer dan louter het veiligstellen van erfgoed; het is een actieve digitale schepping waarbij eeuwenoude tradities een nieuwe stem vinden in de hedendaagse mediawereld.
Initiatieven die zowel vanuit lokale gemeenschappen als onderwijsinstellingen ontstaan, tonen een succesvolle samensmelting van traditie en geavanceerde ontwikkeling. In de regio's Cusco en Ucayali gebruiken gemeenschappen lokale radiostations om in hun moedertaal uit te zenden, wat de lokale identiteit versterkt. Zenders zoals Radio Shipibo, Ñawi Andino en Asháninka FM combineren op bekwame wijze traditionele formats met podcasts en streamingdiensten. Dit vergroot het bereik van de taal ver buiten de oorspronkelijke sprekersgroepen. Volgens gegevens van het Ministerie van Cultuur van Peru zenden meer dan 70 plattelandsradiostations inhoud uit in inheemse talen, waarmee ze een publiek van meer dan 2 miljoen mensen bereiken.
Een cruciale factor in deze opleving is de snelle ontwikkeling van audiovisuele inhoud. Jonge makers, zich bewust van hun rol in het overdragen van dit erfgoed, maken intensief gebruik van platforms zoals TikTok en YouTube. Zij voorzien hun video's van ondertitels in Quechua, Shipibo en Asháninka. Dit leidt tot miljoenen views en draagt bij aan het verminderen van de taalkundige aversie in de samenleving, waardoor culturele diversiteit wordt omgezet in een nationale troef.
Projecten die gebruikmaken van machinaal leren markeren een doorbraak op dit gebied. Neem bijvoorbeeld het “Rimay”-initiatief, gelanceerd door universiteitsstudenten, dat Natural Language Processing (NLP) algoritmen toepast voor het automatisch genereren van ondertitels in Quechua en Shipibo. Deze technologische prestatie opent de deur naar de vertaling van nieuwsprogramma's en cinematografie naar inheemse talen, waardoor ze toegankelijk worden voor het stedelijke publiek. De samenwerking tussen het Ministerie van Cultuur en het Ministerie van Onderwijs, via het programma “Lenguas Vivas” (Levende Talen), implementeert ook tweetalig onderwijs met behulp van digitale hulpmiddelen.
Deze beweging vertegenwoordigt niet slechts een taalkundige restauratie, maar een diepgaande herbezinning op de verbinding met de wortels. Hoewel Quechua een van de meest gesproken inheemse talen in Zuid-Amerika blijft, met ongeveer 14,5 miljoen sprekers, verkeren andere talen in een kritieke toestand. De taal Tausiro in de Peruaanse Amazone had in 2017 bijvoorbeeld nog maar één spreker, wat de urgentie van de huidige digitale ondersteuningsinspanningen benadrukt. Dit soort heropleving via media en technologie zendt een krachtig signaal uit: externe omstandigheden, inclusief de dominantie van het Spaans, vormen geen onoverkomelijke hindernis voor het behoud van culturele identiteit.