Scheiding van paden: Hoe het brein onderscheid maakt tussen interne visie en de werkelijke ruimte

Recente bevindingen binnen de neurowetenschappen werpen nieuw licht op een fundamenteel onderscheid in de manier waarop het menselijk brein ruimtelijke informatie verwerkt. Het gaat hierbij om het verschil tussen informatie die voortkomt uit externe waarneming en informatie die wordt gegenereerd door de verbeelding. Een baanbrekende studie, geleid door Anthony Clément en Catherine Tallon-Baudry aan de École normale supérieure in Parijs, heeft aangetoond dat er verschillende neurale mechanismen actief zijn voor mentale visualisatie en voor directe visuele waarneming. De resultaten van dit onderzoek werden op 8 oktober 2025 gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift Journal of Neuroscience.

Om deze scheiding in de hersenfuncties te onderzoeken, voerden de wetenschappers een experiment uit waarbij deelnemers een mentale kaart van Frankrijk moesten gebruiken. De taak bestond eruit om te bepalen welke van twee steden zich dichter bij Parijs bevond. De registraties van de hersenactiviteit onthulden een duidelijke tweedeling in de verwerking. Wanneer de deelnemers visuele stimuli direct waarnamen, activeerden de achterste delen van het brein – met name de occipitale en pariëtale zones – die traditioneel geassocieerd worden met de verwerking van prikkels van buitenaf. Echter, wanneer de deelnemers de kaart visualiseerden, verschoof de activiteit naar de voorste, frontale gebieden. Dit levert het overtuigende bewijs dat interne beelden en externe waarnemingen via verschillende cascades van neurale processen worden verwerkt.

Volgens Clément is de interne ‘geestelijke blik’ geenszins een simpele herhaling van de mechanismen die bij normaal zicht betrokken zijn. Dit onderscheid is van cruciaal belang voor het begrijpen van de biologische basis die ten grondslag ligt aan het verschil tussen het waarnemen van de reële wereld en het intern simuleren daarvan. Het vermogen tot interne simulatie is een fundamenteel element van zowel leerprocessen als de menselijke ervaring in het algemeen. Het brein hanteert dus een gescheiden systeem voor wat wij zien en wat wij ons inbeelden.

Inzicht in deze gescheiden routes opent veelbelovende perspectieven voor diverse toepassingen, variërend van cognitieve therapieën tot de ontwikkeling van geavanceerde immersieve technologieën. Denk hierbij aan virtual reality-systemen en gespecialiseerde trainingsprogramma's gericht op het verbeteren van de aandacht. Aanvullend neurowetenschappelijk onderzoek bevestigt de inherente complexiteit van deze processen: de levendigheid van visuele beelden is nauw verbonden met de occipitale cortex, terwijl ruimtelijke voorstellingen de noodzaak hebben om te worden gerelateerd aan een driedimensionaal referentiesysteem. Dit referentiesysteem wordt gevormd en verfijnd door levenslange ervaring.

Deze bevindingen benadrukken dat de hersenen niet slechts een passieve ontvanger zijn van externe data, maar een actieve simulator van de werkelijkheid. De verschuiving van activiteit van de achterste (waarnemende) naar de voorste (cognitieve/frontale) hersengebieden tijdens verbeelding wijst op een hogere-orde verwerking die nodig is om interne, niet-bestaande ruimtes te construeren. Het menselijk brein toont een verbazingwekkend aanpassingsvermogen door verschillende ‘routes’ te gebruiken voor navigatie in zowel de externe als de interne wereld, wat nieuwe horizonten opent voor het doorgronden van het potentieel van de menselijke geest en de processen die essentieel zijn voor complexe besluitvorming.