Onderzoek KU Leuven: De nabijheid van een smartphone tijdens het eten leidt tot verschuiving van de aandacht

Zelfs als de focus primair op de maaltijd ligt, verlegt de directe nabijheid van een smartphone de visuele aandacht van een persoon aanzienlijk naar het apparaat zelf. Dit is de conclusie van een recente studie uitgevoerd door onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven) in België. Dit onderzoek werpt licht op hoe alomtegenwoordige digitale apparaten onze cognitieve middelen ongemerkt opslokken tijdens alledaagse activiteiten. Binnen de psychologie, de wetenschap die mentale processen bestudeert, bieden dergelijke alledaagse scenario's bevestiging van fundamentele principes over de verdeling van aandacht.

Voor dit experiment werden 24 rechtshandige volwassen proefpersonen ingezet. Zij namen een maaltijd tot zich terwijl hun mobiele telefoon links, rechts van hun dienblad, of helemaal niet aanwezig was. Met behulp van oogvolgbrillen observeerden de wetenschappers een consistente neiging: de deelnemers richtten hun blik steevast in de richting waar de smartphone lag. Dit fenomeen werd door de onderzoekers aangeduid als een 'gelateraliseerde aandachtsverschuiving' – een eenzijdige aantrekking van de focus. Deze verschuiving trad op ongeacht of het toestel links of rechts was geplaatst, wat overtuigend aantoont dat de fysieke aanwezigheid van het apparaat voldoende is om onze visuele oriëntatie te beïnvloeden. De resultaten, goedgekeurd door het Ethisch Comité van KU Leuven voor Sociale en Menswetenschappen (SMEC) onder goedkeuringsnummer G-2024-7628-R2(MIN), benadrukken de doordringende invloed van moderne technologie op de basismechanismen van menselijke aandacht in de praktijk.

Het inzicht in deze automatische 'aandachtsvangers' is cruciaal voor het ontwerpen van omgevingen en het aanleren van gewoonten die gerichte betrokkenheid bevorderen. Dit geldt zowel voor het beoefenen van mindful eten als voor het uitvoeren van complexe professionele taken. Aanvullend onderzoek naar eetgedrag suggereert dat afleiding door gadgets tijdens het eten samenhangt met een hogere calorie-inname, wat op zijn beurt kan leiden tot overgewicht en obesitas. Experts wijzen er bijvoorbeeld op dat wanneer men eet terwijl men video's bekijkt of de telefoon gebruikt, voedsel mechanisch wordt geconsumeerd. Hierdoor functioneren de smaakpapillen minder goed, wat het verzadigingsgevoel belemmert. Een studie uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk toonde aan dat mensen die televisie keken tijdens de lunch 19% meer koekjes aten dan degenen die zonder afleiding aten.

De perceptie van wat acceptabel is qua smartphonegebruik aan tafel varieert sterk. Een enquête onder 1163 personen tussen 8 en 88 jaar, uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Michigan, wees uit dat sms'en of korte telefoontjes als meer toelaatbaar werden beschouwd dan langdurig gebruik van sociale media, simpelweg omdat dit minder tijd in beslag neemt. Bovendien, zelfs wanneer een smartphone noodzakelijk is voor dringende zaken – wat het apparaat in de ogen van de eigenaar nuttig maakt – zijn omstanders eerder geneigd de aanwezigheid ervan aan tafel te tolereren. Tegelijkertijd ontdekte het Japanse merk 'Tanuki' in een experiment met 1076 gasten dat 88,4% erkende dat hun telefoon hun aandacht wegnam van hun gezelschap. Bovendien ervoer 66,8% de maaltijd als smakelijker nadat zij hun smartphones voor een uur tot anderhalf uur in een kluis hadden opgeborgen.

Het begrijpen van dit fenomeen, waarbij de fysieke aanwezigheid van een apparaat, zelfs als het uitgeschakeld is, het perifere zicht en de cognitieve belasting beïnvloedt, heeft brede implicaties. Voor de ontwikkeling van gezondere digitale omgevingen kan het nodig zijn om functies in de apparaten zelf te integreren die gebruikers waarschuwen wanneer hun telefoongebruik tijdens het eten ongepast is, zoals gesuggereerd door wetenschappers van de Universiteit van Michigan. Het streven naar mindful eten, vrij van afleidingen, draagt niet alleen bij aan gewichtsbeheersing, maar ook aan een algemeen verbeterd welzijn.