Vào tháng 9 năm 2025, Hà Lan đã chính thức trao trả hơn 28.000 hóa thạch, bao gồm cả những di tích quý giá của 'Người Java' (Homo erectus), cho Indonesia. Quyết định này, dựa trên khuyến nghị của Ủy ban Bộ sưu tập Thuộc địa, đánh dấu một sự thay đổi trong cách tiếp cận các hiện vật có nguồn gốc từ thời kỳ thuộc địa, hướng tới việc sửa chữa những bất công lịch sử và tôn vinh quyền sở hữu văn hóa.
Bộ sưu tập Dubois, bao gồm các hóa thạch 'Người Java' nổi tiếng, được nhà nhân chủng học người Hà Lan Eugène Dubois khai quật vào cuối thế kỷ 19. Ủy ban Bộ sưu tập Thuộc địa kết luận rằng bộ sưu tập này không thuộc về Hà Lan và việc thu thập ban đầu có thể đã vi phạm quyền của người dân địa phương. Đây là lần thứ sáu Hà Lan thực hiện việc hồi hương các hiện vật theo khuyến nghị của Ủy ban này, thể hiện cam kết ngày càng tăng đối với việc trả lại di sản văn hóa cho các quốc gia gốc.
'Người Java', được Eugène Dubois phát hiện lần đầu tiên vào những năm 1890, là hóa thạch đầu tiên được xác định thuộc loài Homo erectus. Các nhà khoa học ước tính niên đại của những hóa thạch này dao động từ 700.000 đến 1,49 triệu năm trước, khiến chúng trở thành những bằng chứng cổ xưa nhất về loài người từng được tìm thấy vào thời điểm đó và là mẫu chuẩn cho Homo erectus. Homo erectus được cho là đã sinh sống ở Java từ khoảng một triệu đến 500.000 năm trước, mặc dù các niên đại phóng xạ gần đây cho thấy một số hóa thạch có thể còn cổ xưa hơn, lên tới 1,5 đến 1,8 triệu năm tuổi.
Đặc điểm của 'Người Java' bao gồm dung tích hộp sọ trung bình 900 cm khối, hộp sọ phẳng, xương sọ dày, vầng trán thấp và hàm lớn không có cằm. Xương đùi cho thấy 'Người Java' đi thẳng đứng và có chiều cao khoảng 170 cm.
Sự kiện hồi hương này diễn ra trong bối cảnh xu hướng toàn cầu ngày càng tăng về việc các tổ chức phương Tây trả lại các hiện vật có nguồn gốc từ thời kỳ thuộc địa cho các quốc gia gốc. Động thái này không chỉ là sự thừa nhận về những sai lầm trong quá khứ mà còn là sự thúc đẩy đối thoại về quyền sở hữu di sản văn hóa và công bằng lịch sử. Trước đó, vào năm 2022, Đức và Bảo tàng Horniman ở London đã trả lại các Tượng đồng Benin cho Nigeria. Hà Lan cũng đã hồi hương hơn 200 hiện vật cho Indonesia trong những năm gần đây, thể hiện một nỗ lực nhất quán nhằm giải quyết các vấn đề di sản thuộc địa.
Việc trả lại bộ sưu tập Dubois cho Indonesia không chỉ đơn thuần là sự phục hồi vật chất mà còn là sự công nhận sâu sắc về giá trị văn hóa và lịch sử mà những di vật này đại diện. Nó phản ánh một sự thay đổi trong nhận thức, nơi các hiện vật không chỉ được xem là đối tượng nghiên cứu khoa học mà còn là biểu tượng thiêng liêng của bản sắc và di sản dân tộc. Hành động này mở ra một chương mới, nơi quá khứ được nhìn nhận với sự tôn trọng và trách nhiệm, đồng thời củng cố mối quan hệ hợp tác giữa các quốc gia trong việc bảo tồn và phát huy di sản chung của nhân loại.