Tài chính đóng vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và bền vững trên phạm vi toàn cầu. Sự phát triển của các công nghệ năng lượng mới, từ điện gió, điện mặt trời đến thủy điện và sinh khối, đều phụ thuộc vào nguồn tài trợ vững chắc. Do đó, mối liên hệ giữa tài chính và phát triển năng lượng mới, cũng như cách đổi mới tài chính có thể thúc đẩy tính bền vững, là mối quan tâm hàng đầu của các nhà nghiên cứu, nhà đầu tư và nhà hoạch định chính sách trên toàn thế giới.
Nghiên cứu từ nhiều quốc gia đã sử dụng các mô hình kinh tế lượng tiên tiến, phân tích mạng lưới, học máy và kỹ thuật dữ liệu bảng để khám phá mối quan hệ phức tạp giữa tài chính và phát triển năng lượng mới. Các chủ đề được đề cập bao gồm sự lan tỏa rủi ro, khả năng dự báo lợi nhuận, sự hội tụ của các lĩnh vực năng lượng và tài chính, cho vay ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), tài chính số, phát thải carbon và tác động của tâm lý nhà đầu tư bán lẻ đối với ý định đầu tư xanh của doanh nghiệp.
Các phát hiện quan trọng cho thấy sự tương tác năng động giữa ngành tài chính và năng lượng mới. Các ngân hàng thường đóng vai trò là kênh truyền tải rủi ro, trong khi các công ty năng lượng mới là đối tượng tiếp nhận. Tuy nhiên, động lực này có thể thay đổi trong thời kỳ khủng hoảng. Các yếu tố kinh tế vĩ mô được xác định là những yếu tố dự báo mạnh mẽ nhất cho lợi nhuận cổ phiếu năng lượng sạch. Ngược lại, các yếu tố kỹ thuật và tài chính trở nên quan trọng hơn trong giai đoạn thị trường biến động.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cho vay ESG và đầu tư công nghệ giúp tăng cường sự ổn định của ngân hàng, đặc biệt là đối với các ngân hàng nhỏ hơn tại các nền kinh tế mới nổi như BRICS. Tâm lý của các nhà đầu tư bán lẻ có thể ảnh hưởng đến ý định đầu tư xanh của doanh nghiệp. Tài chính số đóng góp vào việc giảm phát thải carbon của hộ gia đình thông qua việc nâng cao kiến thức tài chính và khuyến khích tiêu dùng bền vững. Các Hệ thống Giao dịch Phát thải (ETS) làm tăng chi phí vốn cổ phần cho các công ty có lượng phát thải carbon cao, đặc biệt là những công ty có ít lựa chọn tài chính.
Không có sự hội tụ chung về đa dạng hóa năng lượng và phát triển tài chính được quan sát thấy ở các quốc gia OECD, mặc dù có những "câu lạc bộ hội tụ" cụ thể bị ảnh hưởng bởi tiến bộ công nghệ. Nghiên cứu này nhấn mạnh rằng tài chính không chỉ đơn thuần là một yếu tố hỗ trợ mà còn là một động lực tích cực cho các giải pháp năng lượng mới. Nó cung cấp nguồn vốn thiết yếu, định hình động lực rủi ro và ảnh hưởng đến cả hành vi của nhà đầu tư lẫn chiến lược của doanh nghiệp.
Khi các mục tiêu khí hậu toàn cầu ngày càng trở nên cấp bách, việc tích hợp tài chính với đổi mới công nghệ và thiết kế chính sách là yếu tố then chốt để đảm bảo một quá trình chuyển đổi năng lượng công bằng và hiệu quả. Các ứng dụng thực tiễn được xác định cho nhiều bên liên quan. Các nhà hoạch định chính sách được khuyến nghị thiết kế các công cụ tài chính có mục tiêu và điều chỉnh chính sách tiền tệ với các mục tiêu bền vững. Các tổ chức tài chính nên ưu tiên cho vay ESG và đầu tư công nghệ để quản lý rủi ro tốt hơn và tạo tác động xã hội tích cực. Các doanh nghiệp được khuyến khích tăng cường độ tin cậy của việc công bố thông tin và tận dụng các kênh tài chính mới cho các khoản đầu tư xanh. Các nhà nghiên cứu và nhà đổi mới có thể khám phá các lĩnh vực như chứng khoán hóa tài sản cho năng lượng phân tán và mô hình hóa rủi ro khí hậu.
Một phát hiện đáng chú ý là sự gia tăng của các công cụ tài chính xanh, bao gồm trái phiếu xanh, đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể, với mức tăng 170% vào năm 2024, cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của các doanh nghiệp Việt Nam đối với lĩnh vực này. Các ngân hàng trong nước cũng đang cung cấp nguồn vốn lớn với lãi suất ưu đãi cho tài chính xanh, mở rộng ra nhiều ngành khác ngoài năng lượng, bao gồm cơ sở hạ tầng, nông nghiệp và logistics.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn xây dựng và hoàn thiện các quy chuẩn pháp lý cho lĩnh vực tài chính xanh để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận. Các quốc gia như Hàn Quốc đã triển khai các gói kích cầu và kế hoạch nghiên cứu phát triển công nghệ xanh, cho thấy tầm quan trọng của việc đầu tư vào các lĩnh vực như tái chế, pin mặt trời và lưu trữ carbon. Các tổ chức tài chính phát triển (DFI) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn tư nhân vào các dự án năng lượng xanh thông qua bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật, đặc biệt tại các thị trường mới nổi.
Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, tài chính xanh là chìa khóa để hiện thực hóa chiến lược tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Việc tích hợp các nguyên tắc ESG vào hoạt động của các tổ chức tài chính không chỉ giúp quản lý rủi ro mà còn mở ra cơ hội đổi mới và tạo sự khác biệt, đồng thời thu hút sự đồng hành của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.