Phát hiện hố chôn tập thể tại Osijek (Mursa), Croatia, hé lộ binh sĩ La Mã thế kỷ III

Các cuộc khai quật khảo cổ gần đây tại khu vực thành phố La Mã cổ đại Mursa, hiện nay là Osijek thuộc miền đông Croatia, đã mang đến một cái nhìn sâu sắc và mới mẻ về các sự kiện bi kịch diễn ra trong Cuộc Khủng hoảng Thế kỷ III. Trong một giếng nước đã bị bỏ hoang từ lâu, các nhà khảo cổ đã tìm thấy bảy bộ xương hoàn chỉnh của những người đàn ông trưởng thành, được xác định niên đại tử vong vào khoảng giữa thế kỷ III sau Công nguyên. Phát hiện chấn động này, nằm ở vị trí chiến lược gần Sông Drava, một lần nữa nhấn mạnh vai trò quân sự và chiến lược đặc biệt quan trọng của Mursa trong giai đoạn Đế chế La Mã phải đối mặt với tình trạng bất ổn chính trị và hệ thống sâu sắc chưa từng có.

Dựa trên bối cảnh lịch sử và bằng chứng vật chất, các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết mạnh mẽ rằng những hài cốt này thuộc về các quân đoàn La Mã đã ngã xuống trong trận chiến khốc liệt tại Mursa vào năm 260 sau Công nguyên. Phân tích hiện trường cho thấy các thi thể đã bị ném xuống giếng một cách vội vã và thiếu tôn trọng, hoàn toàn không tuân thủ bất kỳ nghi thức chôn cất truyền thống nào, điều này là dấu hiệu rõ ràng của một cuộc hành quyết tàn bạo hoặc một sự trừng phạt nhanh chóng. Bằng chứng về bạo lực được ghi nhận chi tiết trên xương: bao gồm các chấn thương cùn nghiêm trọng ở vùng trán, nhiều xương sườn bị gãy, và các vết thương do vật nhọn đâm hoặc cắt. Đáng chú ý, tất cả những người đã khuất đều mang dấu hiệu của bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp, cho thấy điều kiện phục vụ quân ngũ vô cùng khắc nghiệt và thiếu thốn trước khi họ tử vong.

Một phương pháp tiếp cận khoa học đa ngành đã được áp dụng để khai thác tối đa những thông tin vô giá từ các hài cốt này. Cụ thể, phân tích đồng vị về chế độ ăn uống đã tiết lộ một khẩu phần ăn điển hình của lính chiến thời bấy giờ, chủ yếu dựa vào nguồn cung cấp của quân đội. Quan trọng hơn, nghiên cứu gen di truyền đã xác nhận sự đa dạng sắc tộc đáng kể của các chiến binh, một phát hiện hoàn toàn phù hợp với các ghi chép lịch sử về thành phần phức tạp của các đội quân La Mã giai đoạn cuối. Những đội quân này thường bao gồm các đơn vị lính đánh thuê và đồng minh từ nhiều vùng khác nhau, chẳng hạn như người Sarmatians, Saxons và Gauls. Phân tích gen cũng chỉ ra rằng không có sự liên kết huyết thống nào giữa những người lính này với dân cư địa phương, củng cố kết luận rằng họ là những chiến binh ngoại lai được điều động từ khắp các tỉnh của đế chế.

Các sự kiện bi thảm xảy ra vào năm 260 sau Công nguyên gắn liền với cuộc đấu tranh quyền lực khốc liệt giữa Hoàng đế hợp pháp Gallienus và kẻ tiếm quyền Ingenuus. Có một giả định rất hợp lý rằng những người lính tử trận được tìm thấy là những người ủng hộ trung thành của Ingenuus, và họ đã bị hành quyết không khoan nhượng theo lệnh của Gallienus, người mà các nguồn sử liệu mô tả là không hề nhân nhượng với những kẻ thù đã bị đánh bại. Việc xác định niên đại của phát hiện này được củng cố bởi bằng chứng vật chất là một đồng xu được đúc vào năm 251 sau Công nguyên, kết hợp với kết quả phân tích carbon phóng xạ. Những dữ liệu này đã cung cấp ánh sáng mới, làm sáng tỏ những trang sử quân sự ít được biết đến tại tỉnh Pannonia vào giữa thế kỷ III.

Việc nghiên cứu tỉ mỉ những hài cốt này không chỉ đơn thuần là ghi nhận một sự kiện tử vong trong quá khứ xa xôi. Nó còn là một cơ hội quý giá để chúng ta nhận thức rõ hơn về cách thức mà các lựa chọn cá nhân, những xung đột chính trị ở cấp độ người cai trị, và sự bất ổn hệ thống đã định hình dòng chảy lịch sử. Nguồn gốc đa dạng của bảy sinh mạng này, dù khác biệt về sắc tộc nhưng lại cùng chung một số phận bi thảm trên chiến trường Mursa, là một lời nhắc nhở sâu sắc và mạnh mẽ về cái giá nhân mạng khủng khiếp mà người dân phải trả khi một đế chế rơi vào tình trạng sụp đổ và khủng hoảng toàn diện.