Bằng Chứng Khoa Học Đầu Tiên Về Cái Chết Đen Tại Edinburgh: DNA Dịch Hạch Tìm Thấy Trong Hài Cốt Thiếu Niên Thế Kỷ XIV

Lần đầu tiên tại Edinburgh, bằng chứng khoa học về sự hiện diện của mầm bệnh dịch hạch hạch (Bubonic Plague) – hay còn gọi là Cái Chết Đen khét tiếng – đã được xác nhận. Dấu vết của vi khuẩn *Yersinia pestis* được tìm thấy trong mảng bám răng của một thiếu niên đã qua đời vào thế kỷ XIV. Khám phá này lần đầu tiên thiết lập mối liên hệ trực tiếp giữa một cư dân của thủ đô Scotland với một trong những đại dịch tàn khốc nhất lịch sử châu Âu.

Hài cốt của thiếu niên này đã được khai quật từ năm 1981 tại khuôn viên Nhà thờ St Giles trên Phố Royal Mile. Vào thời điểm đó, các nhà khảo cổ đã thu hồi tổng cộng 115 bộ xương khi dọn dẹp không gian để lắp đặt các bậc thang mới bên trong nhà thờ. Sau khi khai quật, những bộ xương này được lưu trữ trong kho lưu trữ của thành phố và nằm im ở đó gần 45 năm cho đến khi một giai đoạn nghiên cứu mới, sử dụng công nghệ hiện đại, được khởi động.

Một nhóm chuyên gia đã tiến hành giải trình tự DNA cổ đại, phân tích đồng vị và xác định niên đại bằng carbon phóng xạ. Kết quả cho thấy thiếu niên này sống trong khoảng thời gian từ năm 1300 đến năm 1370, trùng với đỉnh điểm của đại dịch Cái Chết Đen. Theo John Lawson, Người phụ trách Khảo cổ học của Hội đồng Thành phố Edinburgh, đây là một “khám phá quan trọng đầy hứng khởi”. Ông lưu ý rằng thiếu niên được chôn cất cẩn thận, riêng biệt, chứ không phải trong một ngôi mộ tập thể, điều này khá bất thường đối với các nạn nhân của dịch bệnh.

Phân tích di truyền, được thực hiện bởi các chuyên gia tại Viện Francis Crick ở London, đã xác định được DNA của vi khuẩn *Yersinia pestis*, tác nhân gây ra bệnh dịch hạch hạch. Vì căn bệnh này không để lại dấu vết trên xương, việc xác định chỉ có thể thực hiện được thông qua các phương pháp phân tử. Ông Lawson nhấn mạnh: "Chúng tôi đã biết rằng Cái Chết Đen đã xảy ra, nhưng giờ đây chúng tôi có thể liên kết nó với một cá nhân cụ thể."

Đại dịch Cái Chết Đen, hoành hành khắp châu Âu từ năm 1347 đến năm 1353, đã cướp đi sinh mạng của khoảng 50 triệu người. Dạng chính của nó là dịch hạch hạch, đặc trưng bởi tình trạng viêm hạch bạch huyết và làm đen các mô, từ đó mà căn bệnh có tên gọi này. Nhờ phát hiện mới mẻ này, các nhà nghiên cứu có cơ hội độc đáo để tìm hiểu chính xác dịch bệnh đã ảnh hưởng đến cư dân Edinburgh thời Trung cổ như thế nào.

Công việc nghiên cứu hài cốt này được tiến hành trong khuôn khổ dự án Edinburgh 900, một sự kiện kỷ niệm 900 năm thành lập thành phố. Nhà thờ St Giles, được thành lập vào khoảng năm 1124, cũng đang kỷ niệm cột mốc quan trọng này. Nghiên cứu về thiếu niên này là một phần của dự án lớn hơn, nơi các học giả từ các trường đại học Edinburgh, Aberdeen và Dundee đang tái tạo lại khuôn mặt của những cư dân thành phố đã sống trong khoảng thời gian từ thế kỷ XII đến thế kỷ XVI.

Dưới sự chỉ đạo của Tiến sĩ Maria MacLennan từ Trường Nghệ thuật Edinburgh, diện mạo của một người đàn ông thế kỷ XII, một phụ nữ từ nhà nguyện Đức Mẹ thế kỷ XV–XVI, và hai người hành hương thế kỷ XV đã được phục dựng. Những hình ảnh tái tạo này hiện đang được trưng bày tại triển lãm mang tên “Edinburgh’s First Burghers: Revealing the Lives and Hidden Faces of Edinburgh’s Medieval Citizens”, diễn ra tại nhà thờ cho đến cuối tháng 11.

Margaret Graham, Trưởng phòng Văn hóa và Cộng đồng của Hội đồng Thành phố, nhấn mạnh rằng việc phát hiện ra thiếu niên qua đời trong thời kỳ Cái Chết Đen có ý nghĩa to lớn đối với việc tìm hiểu lịch sử Edinburgh. Bà cho biết, mỗi nghiên cứu mới đều giúp các nhà khoa học tiến gần hơn đến việc nhận thức rõ hơn về những cư dân đầu tiên của thành phố và số phận của họ. Đây là một lời nhắc nhở rằng, ngay cả sau bảy thế kỷ, hài cốt cổ xưa vẫn có thể "sống dậy", mang lại tính nhân văn và ký ức cho các thời đại đã qua.