Một khám phá thiên văn học đột phá đã làm thay đổi cách nhìn của chúng ta về Ursa Major III, thiên thể mờ nhạt nhất được biết đến trong Dải Ngân hà. Trước đây được coi là một thiên hà lùn cực kỳ mờ nhạt, chủ yếu cấu thành từ vật chất tối, những nghiên cứu mới công bố vào tháng 8 năm 2025 đã đưa ra một nhận định hoàn toàn khác.
Một nhóm các nhà vật lý thiên văn quốc tế đến từ Đại học Bonn (Đức) và Viện Nghiên cứu Khoa học Cơ bản Tiên tiến (Iran) đã tìm thấy bằng chứng thuyết phục cho thấy Ursa Major III thực chất là một cụm sao đặc biệt với lõi là một tập hợp các lỗ đen và sao neutron. Phát hiện này, được công bố trên tạp chí The Astrophysical Journal Letters, có khả năng định hình lại hiểu biết của chúng ta về cấu trúc vũ trụ và vai trò của vật chất tối.
Nghiên cứu đề xuất rằng khối lượng khổng lồ quan sát được của Ursa Major III không phải do vật chất tối, mà là do ảnh hưởng hấp dẫn từ một lõi dày đặc gồm các lỗ đen và sao neutron. Chính lực hấp dẫn này được cho là giữ chặt các ngôi sao còn lại trong cụm. Theo Tiến sĩ Ali Rostami-Shirazi, tác giả chính của nghiên cứu, quá trình này diễn ra khi các tương tác hấp dẫn với Dải Ngân hà trong hàng tỷ năm đã tước đi các ngôi sao ở lớp ngoài của cụm, để lại một lõi đặc, tối. Ông ví von: "Hãy tưởng tượng nó như một quả mận vũ trụ. Thiên hà đã vắt kiệt lớp vỏ ngoài mọng nước. Và thứ còn lại là hạt nhân khô héo, siêu nặng."
Điều này có nghĩa là những quan sát trước đây có thể đã hiểu sai bản chất của hiệu ứng này. Những phát hiện này mang đến một góc nhìn mới mẻ, có khả năng làm lung lay mô hình vũ trụ tiêu chuẩn bằng cách đặt câu hỏi về sự cần thiết của vật chất tối trong một số cấu trúc thiên thể. Nếu những hiểu biết mới này được xác nhận, nhiều thiên thể khác hiện đang được coi là bằng chứng cho vật chất tối có thể sẽ cần được đánh giá lại.
Để đi đến kết luận này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng các mô phỏng máy tính N-body tiên tiến để mô hình hóa sự tiến hóa của Ursa Major III qua các thang thời gian thiên văn. Các tính toán này, dựa trên dữ liệu quan sát mới nhất bao gồm cả quỹ đạo và thành phần hóa học của Ursa Major III, cho thấy trạng thái hiện tại của vật thể có thể được giải thích hoàn toàn mà không cần viện dẫn đến sự hiện diện của vật chất tối. Giáo sư Tiến sĩ Pavel Kroupa từ Đại học Bonn nhấn mạnh tầm quan trọng của khám phá này: "Công trình của chúng tôi cho thấy lần đầu tiên rằng những vật thể này rất có thể là các cụm sao thông thường. Phát hiện này không chỉ giải quyết một bí ẩn lớn trong vật lý thiên văn mà còn mở ra những triển vọng mới cho sự hình thành và tiến hóa của các thiên hà."
Kết quả nghiên cứu này cung cấp một cách tiếp cận mới để hiểu bản chất của Ursa Major III, có thể đóng góp vào sự hiểu biết sâu sắc hơn về cách các cụm sao và thiên hà hình thành, tiến hóa trong toàn vũ trụ.