Hiện tượng bức xạ gamma bền bỉ phát ra từ khu vực trung tâm của Dải Ngân Hà đã một lần nữa thu hút sự chú ý của giới khoa học, đặc biệt sau một nghiên cứu mới được công bố vào ngày 16 tháng 10 năm 2025. Hiện tượng vũ trụ lâu đời này, được gọi là Bức Xạ Gamma Dư Thừa Trung Tâm Thiên Hà (GCE), vẫn là chủ đề của những cuộc tranh luận gay gắt. Về bản chất của nó, có hai giả thuyết chính được đưa ra: hoặc là kết quả của sự hủy diệt hạt vật chất tối, hoặc là ánh sáng phát ra từ vô số sao xung mili giây.
Để tìm lời giải, các nhà nghiên cứu đã tận dụng sức mạnh của siêu máy tính nhằm xây dựng các mô hình chi tiết mô tả sự phân bố vật chất tối dự kiến trong Thiên Hà của chúng ta, dựa trên lịch sử hình thành của nó. Những bản đồ tín hiệu gamma thu được từ các mô phỏng này đã cho thấy sự trùng khớp đáng kinh ngạc với dữ liệu mà Kính viễn vọng Không gian Fermi đã thu thập. Sự tương đồng này rõ ràng chỉ ra một mối liên hệ tiềm năng giữa ánh sáng quan sát được và các quá trình liên quan đến vật chất tối—thành phần được cho là chiếm khoảng một phần tư tổng khối lượng-năng lượng của Vũ trụ. Tuy nhiên, theo một số nhà khoa học, lời giải thích thay thế liên quan đến các sao xung mili giây—những tàn dư của siêu tân tinh quay cực nhanh—vẫn giữ nguyên giá trị.
Tuy nhiên, để lý thuyết về sao xung có thể phù hợp với bức tranh quan sát thực tế, cần phải thừa nhận sự tồn tại của một số lượng lớn các đối tượng này hơn nhiều so với những gì đã được ghi nhận cho đến nay. Điều này đặt ra nghi vấn lớn đối với các quan niệm hiện đại về sự tiến hóa của sao. Sự khác biệt này nhấn mạnh rằng, mặc dù cả hai phiên bản đều đang được xem xét, một phán quyết cuối cùng đòi hỏi phải có những nghiên cứu sâu hơn. Việc xác định nguồn gốc của ánh sáng dư thừa này mang ý nghĩa tối quan trọng đối với việc làm sáng tỏ bản chất của vật chất tối—một yếu tố cơ bản nhưng cho đến nay vẫn chưa thể quan sát trực tiếp trong vũ trụ.
Hy vọng giải quyết dứt điểm cuộc tranh cãi khoa học này nằm ở dữ liệu dự kiến thu thập được vào năm 2026 từ Mảng Kính viễn vọng Cherenkov (CTA). Dự án quốc tế này, một đài quan sát thế hệ mới chuyên nghiên cứu bức xạ gamma, được kỳ vọng sẽ mang lại câu trả lời. CTAO, được thành lập dưới dạng Liên minh Cơ sở Hạ tầng Nghiên cứu Châu Âu vào tháng 1 năm 2025, sẽ bao gồm hai mảng: một ở Bán cầu Bắc (trên đảo La Palma) tập trung vào các vật thể ngoài thiên hà, và một ở Bán cầu Nam (tại Sa mạc Atacama, Chile). Mảng phía Nam sẽ bao phủ toàn bộ dải năng lượng và tập trung vào các nguồn phát xạ trong thiên hà. Nhìn chung, dự án CTA hứa hẹn nâng cao độ nhạy lên gấp mười lần so với các thiết bị tiền nhiệm như MAGIC, H.E.S.S. và VERITAS.