Công nghệ phong hóa tăng cường (Enhanced Weathering - EW) đang nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu bằng cách tận dụng sức mạnh của các loại đá nghiền mịn, chủ yếu là đá bazan, để tăng tốc các quá trình tự nhiên hấp thụ carbon dioxide (CO2) trong khí quyển. Phương pháp này không chỉ giúp giảm lượng khí thải nhà kính mà còn mang lại những lợi ích đáng kể cho nông nghiệp, đặc biệt là ở những vùng đất có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp.
Đá bazan, một loại đá núi lửa phổ biến, có thành phần khoáng chất phong phú, bao gồm canxi, magie và các nguyên tố vi lượng khác. Khi được nghiền thành bột mịn và rải lên đất nông nghiệp, đá bazan sẽ phản ứng với nước mưa và CO2 trong không khí. Quá trình phong hóa hóa học này chuyển đổi CO2 thành các ion bicarbonate, một dạng carbon ổn định, sau đó được vận chuyển ra biển và lưu giữ lâu dài trong các trầm tích hoặc vỏ sinh vật biển. Theo các nghiên cứu, quá trình này có thể giúp cô lập hàng tỷ tấn CO2 mỗi năm, góp phần quan trọng vào mục tiêu giảm phát thải ròng của các quốc gia. Một nghiên cứu vào tháng 2 năm 2025 đã dự báo rằng việc áp dụng EW trong nông nghiệp Hoa Kỳ có thể loại bỏ từ 160 đến 300 triệu tấn CO2 mỗi năm vào năm 2050, đóng góp đáng kể vào các mục tiêu phát thải ròng bằng không của quốc gia.
Tại Việt Nam, đất đỏ bazan, hình thành từ quá trình phong hóa của đá bazan, chiếm diện tích đáng kể và có đặc tính tơi xốp, giàu dinh dưỡng, rất thích hợp cho canh tác nông nghiệp. Việc ứng dụng bột đá bazan vào đất đỏ bazan có thể cải thiện độ phì nhiêu, tăng cường khả năng giữ nước và dinh dưỡng, đồng thời trung hòa độ chua của đất, tạo điều kiện tối ưu cho cây trồng phát triển. Các thử nghiệm ban đầu tại Ấn Độ cho thấy việc sử dụng bột đá bazan có thể tăng năng suất cây chè lên tới 20%, đồng thời mang lại lợi ích kép là cô lập carbon và cải thiện sức khỏe đất.
Mặc dù đá bazan có tốc độ phong hóa chậm hơn so với olivin (một loại khoáng vật khác từng được xem xét), nhưng nó lại là một lựa chọn an toàn hơn cho sức khỏe đất và nguồn nước. Sự thay thế olivin bằng đá bazan xuất phát từ những lo ngại về độc tính của olivin, đặc biệt là hàm lượng niken có thể gây hại cho môi trường nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Đá bazan, với đặc tính khoáng vật kiềm và sự phong phú trên toàn cầu, mang lại một giải pháp khả thi và bền vững hơn cho việc quản lý carbon và cải thiện nông nghiệp.
Việc áp dụng công nghệ phong hóa tăng cường không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn hỗ trợ cộng đồng nông dân. Các dự án thí điểm tại các đồn điền chè ở Darjeeling, Ấn Độ, đã cho thấy sự gia tăng năng suất cây trồng từ 20-30%, thậm chí lên tới 50% ở các hộ nông dân nhỏ trồng lúa và tre, nhờ việc bổ sung bột đá bazan. Điều này không chỉ giúp nông dân cải thiện sinh kế mà còn tạo ra nguồn thu nhập bổ sung thông qua tín chỉ carbon chất lượng cao. Các công ty như Alt Carbon đang tiên phong trong việc sử dụng phương pháp này, với mục tiêu mở rộng quy mô ra hàng trăm nghìn hecta đất nông nghiệp ở Đông Bắc Ấn Độ, hứa hẹn loại bỏ hàng triệu tấn CO2 mỗi năm và định vị Ấn Độ như một trung tâm toàn cầu về thu giữ carbon.
Tuy nhiên, việc triển khai EW trên quy mô lớn vẫn còn những thách thức, bao gồm chi phí khai thác, nghiền và vận chuyển đá, cũng như việc đánh giá đầy đủ các tác động môi trường tiềm ẩn. Các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu để tối ưu hóa quy trình, đảm bảo hiệu quả thu giữ carbon và an toàn cho hệ sinh thái. Sự hợp tác giữa các nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân là chìa khóa để khai thác tối đa tiềm năng của phong hóa tăng cường, hướng tới một tương lai nông nghiệp bền vững và một hành tinh khỏe mạnh hơn.