Vào tháng 9 năm 2025, các nhà khảo cổ học đã công bố một phát hiện khảo cổ học vô cùng quan trọng: một thành phố chìm dưới đáy biển có niên đại 2.200 năm tuổi tại thị trấn Ayia Napa, thuộc quận Famagusta của Síp. Phát hiện này mở ra một góc nhìn mới về lịch sử và kiến thức toàn cầu.
Thành phố cổ này, được thành lập bởi người Achaean vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, nằm tại khu vực Polytarou, hay còn gọi là Hang Hội đồng. Điều đáng kinh ngạc là toàn bộ cấu trúc thành phố được bảo tồn gần như nguyên vẹn, tựa như một khối đá duy nhất, thể hiện rõ nét tài năng nghệ thuật và kỹ thuật xây dựng của người xưa.
Giáo sư Yiannis Sykas, trưởng đoàn khai quật và là người đứng đầu Khoa Khảo cổ học thuộc Đại học Cyprus, cho biết cấu trúc này có phần giống mũi thuyền với những chạm khắc tinh xảo hai bên, gợi lên hình ảnh đôi mắt của con tàu. Theo Giáo sư Sykas, các bức tượng bằng đồng cổ xưa đã từng nhô lên từ lòng thành phố chìm, tạo ra bóng đổ theo thời gian. Một con đường trung tâm được thiết kế để theo dõi các hiện tượng nhật thực, biến cổ vật này không chỉ là một tác phẩm trang trí mà còn là một công cụ đo lường thời gian phức tạp.
Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi chưa từng tìm thấy một hiện vật thiên văn nào có độ chính xác cao như vậy, kể cả ở thành phố Delos nổi tiếng. Đây là một tác phẩm độc nhất vô nhị về cả vẻ đẹp lẫn chức năng."
Ayia Napa, từng là một trong 12 thành phố Ionia ở phía đông Anatolia, đã phát triển mạnh mẽ ở quận Famagusta trong thời kỳ Hellenistic. Do điều kiện nông nghiệp khó khăn và vị trí địa lý đặc biệt, những người cai trị thành phố này đã trở thành những nhà tiên phong trong đổi mới và tìm kiếm sự bảo vệ thiêng liêng. Thành phố chìm này phản ánh sự tương tác đa chiều của cư dân cổ đại với thế giới bên ngoài, thể hiện rõ nét về chính quyền và đời sống xã hội của họ.
Phát hiện này bổ sung thêm vào những hiểu biết về các sự kiện chính trị và xã hội cổ đại tại Ayia Napa, được xem là một trong những khám phá khảo cổ quan trọng nhất trong khu vực. Đội ngũ khảo cổ học cũng chỉ ra rằng, những cư dân biển này đã trở thành biểu tượng cho sự thích nghi và phát triển, minh chứng cho thấy nền văn minh biển đã lan rộng tới những khu vực xa bờ.
Các nhà khảo cổ học cũng lưu ý rằng, những phát hiện tương tự như thành phố chìm Pavlopetri ở Hy Lạp, với niên đại khoảng 5.000 năm, cho thấy tầm quan trọng của các thành phố dưới nước trong việc nghiên cứu lịch sử. Pavlopetri, được phát hiện vào năm 1967, là một trong những thành phố chìm cổ xưa nhất thế giới, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các hoạt động thương mại và đời sống của người cổ đại trong thời kỳ đồ đồng.
Việc nghiên cứu các di vật khảo cổ học như thế này đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá khứ và sự phát triển của loài người. Sự tồn tại của những thành phố chìm như thế này cũng đặt ra những câu hỏi về tác động của biến đổi khí hậu đối với di sản văn hóa dưới nước.
Bảo tàng Ayia Napa, nơi trưng bày các hiện vật từ thời đại đồ đá mới đến thời kỳ cổ điển, cũng góp phần làm sáng tỏ lịch sử hàng hải của Síp.