Tại pháo đài Ayanis, một công trình kiến trúc hùng vĩ của Vương quốc Urartu nằm trên đỉnh đồi nhìn ra Hồ Van, các nhà khảo cổ đã khai quật được một bộ hài cốt người có niên đại khoảng 2.700 năm tuổi. Phát hiện này, do Giáo sư Tiến sĩ Mehmet Işıklı từ Đại học Erzurum Atatürk dẫn đầu, đánh dấu lần đầu tiên một bộ hài cốt người được tìm thấy tại pháo đài này.
Bộ hài cốt thuộc về một nam thanh niên 18 tuổi, đi kèm với các con dấu và trang sức, cho thấy địa vị xã hội cao trong xã hội Urartu. Điều đặc biệt và hiếm có của phát hiện này là sự hiện diện của các mảnh mô não đã hóa than bên trong hộp sọ. Sự bảo tồn mô não trong điều kiện khảo cổ học thường rất khó khăn, nhưng những phát hiện gần đây cho thấy rằng trong một số điều kiện nhất định, não bộ có thể tồn tại lâu dài. Một nghiên cứu từ Đại học Oxford đã tổng hợp một kho lưu trữ các bộ não người cổ đại, thách thức quan niệm rằng việc bảo quản não là cực kỳ hiếm. Kho lưu trữ này bao gồm hơn 4.400 bộ não người từ hơn 200 địa điểm trên toàn thế giới, cho thấy não bộ có thể là một trong những mô mềm được bảo tồn tốt nhất trong các di chỉ khảo cổ.
Các nhà khoa học đang nghiên cứu các yếu tố môi trường và sinh hóa có thể đã góp phần vào sự tồn tại của các mô não này. Pháo đài Ayanis, được xây dựng bởi Vua Urartu Rusa II, là một trong những công trình kiến trúc ấn tượng nhất của Vương quốc Urartu, nổi tiếng với các bức tường bằng gạch bùn và các bản khắc đá tinh xảo. Các cuộc khai quật tại đây đã diễn ra liên tục trong nhiều năm, mang lại những hiểu biết sâu sắc về lịch sử và văn hóa Urartu.
Các phát hiện gần đây, bao gồm cả bộ hài cốt với mô não được bảo tồn, tiếp tục làm sáng tỏ một nền văn minh cổ đại đã từng phát triển mạnh mẽ ở vùng Tiểu Á. Các nỗ lực khai quật hiện tại nhằm mục đích mở cửa 75% khu vực đền thờ cho du khách trong năm nay. Với sự hỗ trợ từ Bộ Văn hóa và Du lịch cùng Chính quyền tỉnh Van, dự án này cũng tập trung vào việc bảo tồn các cấu trúc bằng gạch bùn để thu hút khách du lịch. Du khách sẽ sớm có cơ hội khám phá thêm quần thể đền thờ và tìm hiểu sâu hơn về nền văn minh Urartu, một vương quốc hùng mạnh đã từng tồn tại từ thế kỷ thứ 9 đến thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên và có mối quan hệ phức tạp với Đế chế Assyria.