Các nhà vật lý thiên văn vừa công bố một thành tựu quan trọng trong nỗ lực nghiên cứu các thành phần vô hình của Vũ trụ. Một nhóm nghiên cứu đã xác định được vật thể tối nhỏ nhất từng được ghi nhận, với khối lượng ước tính chỉ khoảng một triệu khối lượng Mặt Trời. Khám phá này, được chính thức trình bày trên tạp chí Nature Astronomy vào ngày 9 tháng 10 năm 2025, mang lại những điều chỉnh đáng kể cho các mô hình vũ trụ học hiện tại về sự phân bố vật chất tối.
Vật thể mới được tìm thấy nằm cách chúng ta khoảng 10 tỷ năm ánh sáng, tương ứng với một kỷ nguyên khi Vũ trụ chỉ mới khoảng 6,5 tỷ năm tuổi. Chìa khóa dẫn đến phát hiện đột phá này chính là hiện tượng thấu kính hấp dẫn. Một khối lượng lớn nhưng không phát ra ánh sáng đã bẻ cong đường đi của các tia sáng phát ra từ một nguồn xa hơn, hoạt động như một thấu kính tự nhiên khổng lồ. Bằng cách phân tích sự biến dạng này, các nhà khoa học đã có thể xác định chính xác khối lượng và vị trí của cụm vật chất khó nắm bắt này.
Để thực hiện quan sát tinh vi này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng một mạng lưới kính viễn vọng vô tuyến toàn cầu, bao gồm các công cụ mạnh mẽ như Kính viễn vọng Green Bank ở Tây Virginia và hệ thống Mảng Cơ sở Rất Dài (VLBA) đặt tại Hawaii. Việc phân tích sự méo mó ánh sáng từ một thiên hà nền đã cho phép đội ngũ, trong đó có chuyên gia John McKin, thu thập dữ liệu chính xác về khối lượng vô hình này. Các nhà khoa học lưu ý rằng ngay trong bức ảnh có độ phân giải cao đầu tiên, họ đã nhận thấy sự thu hẹp của cung hấp dẫn, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự hiện diện của khối lượng mới.
Phát hiện này mang lại những hệ quả sâu sắc đối với các lý thuyết vũ trụ học, khiến các quan niệm trước đây về cơ chế cô đọng của vật chất tối bị đặt dấu hỏi. Nếu các vật thể có quy mô nhỏ như vậy phổ biến rộng rãi, điều đó cho thấy vật chất tối có thể được phân tán thành các hạt nhỏ hơn nhiều so với những gì đã được dự đoán. Những cụm vật chất tối kém khối lượng này, vốn nhẹ hơn khối lượng của một thiên hà lớn từ 5 đến 6 bậc độ lớn, có thể đóng vai trò then chốt trong quá trình hình thành thiên hà sơ khai. Điều này đồng thời củng cố các nguyên tắc chung của “mô hình vật chất tối lạnh” (cold dark matter model).
Hiện tại, các nhà khoa học đang tập trung tìm kiếm thêm nhiều vật thể tương tự để tinh chỉnh các đặc tính của vật chất tối và hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của nó đối với sự tiến hóa của các cấu trúc vũ trụ. Mỗi vật thể tối mới, dù nhỏ bé đến đâu, đều đóng vai trò là một cột mốc quan trọng, giúp loại bỏ các lý thuyết chưa hoàn chỉnh và đưa khoa học tiến gần hơn đến việc giải mã bản chất thực sự của thành phần vô hình nhưng chiếm ưu thế này của sự tồn tại.