Đài Quan Sát Neutrino Dưới Lòng Đất Jiangmen (JUNO), tọa lạc tại tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đã chính thức bắt đầu hoạt động vào tháng 8 năm 2025, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lĩnh vực vật lý hạt và thiên văn học. Nằm sâu 700 mét dưới lòng đất, JUNO là đài quan sát neutrino lớn nhất và chính xác nhất thế giới, được thiết kế để nghiên cứu các hạt neutrino bí ẩn, những hạt cơ bản này đóng vai trò then chốt trong việc làm sáng tỏ các bí ẩn của vũ trụ.
Với khoản đầu tư hơn 300 triệu đô la Mỹ và hơn một thập kỷ xây dựng, JUNO là minh chứng cho sự hợp tác khoa học quốc tế sâu rộng, quy tụ 750 nhà khoa học từ 74 viện nghiên cứu thuộc 17 quốc gia và khu vực. Đài quan sát dự kiến sẽ hoạt động trong ít nhất 30 năm, với mục tiêu chính là xác định thứ tự khối lượng neutrino và đo lường chính xác các tham số dao động của chúng. Nghiên cứu này rất quan trọng để hiểu rõ hơn về các cơ chế bùng nổ siêu tân tinh, nguồn gốc và sự tiến hóa của vũ trụ, cũng như khám phá các hiện tượng vật lý mới.
Trái tim của JUNO là một bộ dò lỏng scintillator khổng lồ, nặng 20.000 tấn, được chứa trong một quả cầu acrylic trong suốt có đường kính 35,4 mét. Toàn bộ thiết lập này được bao bọc trong một bể nước cao 12 tầng, tạo ra một môi trường có nhiễu xạ thấp, tối ưu hóa cho việc phát hiện neutrino từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các nhà máy điện hạt nhân, Mặt Trời và hoạt động phóng xạ tự nhiên của Trái Đất. Với độ phân giải năng lượng chưa từng có là 3%, JUNO được kỳ vọng sẽ cung cấp những hiểu biết sâu sắc về các câu hỏi cơ bản nhất trong vật lý, có khả năng dẫn đến những khám phá đột phá.
Dữ liệu ban đầu cho thấy các chỉ số hiệu suất chính của bộ dò đã đạt hoặc vượt quá các thông số thiết kế, báo hiệu một tương lai đầy hứa hẹn cho các khám phá khoa học. JUNO không chỉ tập trung vào neutrino từ các nhà máy điện hạt nhân mà còn có khả năng quan sát neutrino từ Mặt Trời, siêu tân tinh và cả neutrino địa vật lý (geoneutrinos), mở ra một kỷ nguyên mới trong nghiên cứu vật lý thiên văn. Việc JUNO bắt đầu hoạt động không chỉ là một cột mốc quan trọng trong khoa học mà còn là minh chứng cho sức mạnh của sự hợp tác quốc tế trong việc theo đuổi tri thức, mở ra những cánh cửa mới để hiểu về vũ trụ và vị trí của chúng ta trong đó.