Chiếc Cốc Bạc Được Giải Mã Là Hình Ảnh Vũ Trụ Sớm Nhất Từng Biết, Có Trước Thần Thoại Babylon

Một chiếc cốc bạc, với chiều cao khiêm tốn khoảng tám centimet, được phát hiện vào năm 1970 gần suối 'Ain Samiya, nằm gần Kafr Malik thuộc Bờ Tây, đang được các nhà nghiên cứu giải mã lại với một ý nghĩa hoàn toàn mới. Họ cho rằng hiện vật này có thể là hình ảnh trực quan sớm nhất từng được biết đến về vũ trụ. Chiếc cốc có niên đại từ Thời kỳ Đồ Đồng Trung gian, kéo dài xấp xỉ từ năm 2500 đến 2000 TCN. Điều đáng chú ý là chiếc cốc này là món đồ xa xỉ duy nhất được tìm thấy ở miền nam Levant có niên đại thuộc giai đoạn lịch sử quan trọng này.

Phân tích chuyên sâu mới, được công bố trên Tạp chí Xã hội Cận Đông Cổ đại “Ex Oriente Lux,” đưa ra giả thuyết rằng các họa tiết chạm nổi bằng búa trên chiếc cốc minh họa quá trình chuyển đổi cơ bản từ trạng thái hỗn mang nguyên thủy sang một vũ trụ có trật tự. Trọng tâm của hình ảnh là sự hình thành và hành trình hàng ngày của mặt trời. Cách giải thích này tạo ra sự tương phản rõ rệt với các nghiên cứu trước đây vốn liên kết hình ảnh trên chiếc cốc với thần thoại sáng tạo Babylon, Enuma Elish, vốn được biên soạn muộn hơn hơn một thiên niên kỷ, khoảng năm 1200 TCN. Các cảnh trên chiếc cốc 'Ain Samiya gợi ý một quá trình sắp xếp vũ trụ diễn ra trong hòa bình, khác hẳn với cuộc đấu tranh thần thánh bạo lực được mô tả trong thần thoại Babylon sau này.

Các hình tượng trên chiếc cốc bao gồm các biểu tượng thiên thể, các vị thần, quái vật lai (chimeras) và rắn, trải dài trên hai cảnh riêng biệt. Một yếu tố then chốt củng cố cách đọc vũ trụ học này là việc nhận dạng một Chiếc Thuyền Thiên Thể hình lưỡi liềm, được hai nhân vật thần thánh nâng đỡ. Các nhà nghiên cứu khẳng định rằng chi tiết này tượng trưng cho bộ máy thần thánh có nhiệm vụ vận chuyển mặt trời và mặt trăng qua không gian thiên thể rộng lớn. Việc đánh giá lại này đã nâng tầm chiếc cốc 'Ain Samiya từ một hiện vật địa phương đơn thuần trở thành bằng chứng nghệ thuật có hệ thống sớm nhất trên thế giới về lời giải thích nguồn gốc và cấu trúc của vũ trụ.

Các học giả đề xuất rằng chiếc cốc có lẽ được hình thành ý tưởng bởi một nghệ sĩ tài hoa từ Đế chế Akkad trong thế kỷ 23 TCN và được chế tác bởi một thợ bạc lành nghề ở miền bắc Syria. Sau đó, nó được vận chuyển và chôn cất trong một ngôi mộ ưu tú ở miền nam Levant vào khoảng năm 2200 TCN. Niên đại này được củng cố bởi bằng chứng so sánh từ lăng kính Lidar Höyük, được khai quật ở Şanliurfa, Thổ Nhĩ Kỳ, vốn thể hiện các biểu tượng vũ trụ học tương tự và có niên đại từ năm 2000 đến 1600 TCN. Hơn nữa, sự hiện diện của mô típ thuyền thiên thể cũng tìm thấy sự tương đồng trong các phù điêu từ khu bảo tồn đá Hittite tại Yazılıkaya, có niên đại khoảng năm 1200 TCN, cho thấy sự lan truyền của các ý niệm này.

Chiếc cốc, được tìm thấy từ ngôi mộ 204/204a cùng với mười sáu chiếc bình gốm và các hạt hổ phách, hiện đang được cho mượn vĩnh viễn và trưng bày tại Bảo tàng Israel. Phân tích mới định vị hiện vật này như một mắt xích trí tuệ quan trọng để hiểu lịch sử tư tưởng Cận Đông sơ khai, bằng cách kết nối các khuôn khổ khái niệm phức tạp của Lưỡng Hà với phong tục chôn cất Levant và các tín ngưỡng thờ cúng mặt trời của Ai Cập cổ đại, mở ra cánh cửa mới cho nghiên cứu lịch sử văn minh nhân loại.